Venetië 2025

De politieke realiteit haalde de 82e editie van het filmfestival van Venetië in. Pro-Palestijnse demonstranten lieten van zich horen op het Lido, terwijl het in de hoofdcompetitie wemelde van de politiek urgente films.

Filmfestivals en politiek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In Venetië zit politiek zelfs in het dna: het oudste filmfestival ter wereld werd in 1932 opgericht door Giuseppe Volpi, prominent lid van Mussolini’s Nationaal-Fascistische Partij. In dat tijdperk rolde het festival de rode loper uit voor Leni Riefenstahl, die voor nazi-propagandafilm Olympia (1936) de Grand Prix in ontvangst nam.

Voor wie dit jaar langs de fascistische architectuur op het Lido liep, was het moeilijk om niet aan dat verleden te denken. De 82e editie van het filmfestival van Venetië stond namelijk in het teken van duizenden demonstranten die op het eiland protesteerden tegen de genocide in Gaza.

Al voor aanvang van het festival tekenden honderden filmmakers onder de noemer Venice4Palestine een open brief, waarin de festivalorganisatie werd opgeroepen om zich uit te spreken over de humanitaire crisis in Palestina.

Zo werd het Lido opnieuw een politiek strijdtoneel. Al wilde artistiek directeur Alberto Barbera daar niet te veel nadruk op leggen. In een interview met The Guardian suggereerde hij zelfs dat de protesten overbodig waren; volgens hem zeggen de films al genoeg “over de problemen van de hedendaagse wereld”.

Hij doelde daarmee vooral op The Voice of Hind Rajab (Sawt Hind Rajab) van de Tunesische regisseur Kaouther Ben Hania, een op feiten gebaseerde speelfilm over hoe het Israëlische leger een vijfjarig Palestijns meisje in Gaza vermoordt. Barbera’s repliek op de legitieme politieke druk is laf, maar niet geheel onterecht. The Voice of Hind Rajab is namelijk een indringend drama dat, door daadwerkelijke audiofragmenten van Hind Rajab aan de telefoon met reddingswerkers te gebruiken, letterlijk en figuurlijk een stem geeft aan Palestijnse slachtoffers. Binnen de hoofdcompetitie kwam deze ogenschijnlijk kleine film daardoor bij velen het hardst binnen.

Einde van de wereld
Ben Hania kreeg er uiteindelijk de juryprijs voor, de tweede prijs. Tegen alle verwachtingen in werd Jim Jarmusch bekroond met de Gouden Leeuw voor zijn komische familiedrama Father Mother Brother Sister. Volgens de geruchtenmolen was er binnen de jury, onder leiding van de Amerikaanse regisseur Alexander Payne, hevig debat gevoerd. Er schijnt onenigheid te zijn geweest over of The Voice of Hind Rajab, als meest politiek urgente film binnen de hoofdcompetitie, de Gouden Leeuw moest winnen, wat benadrukt hoe gespannen de verhoudingen tussen kunst en politiek op een filmfestival kunnen liggen.

Overigens dreigde dit debat de rest van de hoofdcompetitie te overschaduwen. Daarin staken politieke monsters in allerlei fascinerende vormen de kop op. Zo gloort het einde van de wereld in Kathryn Bigelows nagelbijter A House of Dynamite, waarin het Amerikaans leger een nucleaire bom op de radar detecteert die binnen twintig minuten in Chicago zal ontploffen. Met een gejaagd tempo schakelt Bigelow tussen verschillende overheidsinstanties die tijdens dit crisisscenario op scherp komen te staan. De paranoia van de Amerikaanse defensie – wie heeft de raket gelanceerd? hoe gaat Amerika vergelden? – suggereert dat de Koude Oorlog nooit echt is geëindigd, maar in de 21e eeuw meer absurde vormen heeft aangenomen.

Vulkaan
Op zijn beurt probeerde Olivier Assayas met The Wizard of the Kremlin grip te krijgen op de Russische despoot Vladimir Poetin, maar zijn historische drama over het agressieve politieke beleid van Rusland bleek een van de grotere flops binnen de competitie. Zowel in vorm als vertelling is The Wizard of the Kremlin ondermaats, al verbeeldt de hevig gefictionaliseerde biopic wel goed hoe we in het Westen worstelen met de man die op het huidige geopolitieke strijdtoneel de toon zet.

De oorlog in Oekraïne vond zelfs in Guillermo del Toro’s fantastische Frankenstein zijn weg naar het oppervlak. De talloze kadavers waaruit de wetenschapper Frankenstein zijn schepsel samenstelt, worden in deze versie van het slagveld van de Krimoorlog (1853-1856) geraapt.

In Below the Clouds (Sotto le nuvole), een prachtig documentaireportret van Napels in zwart-wit (binnenkort te zien op IDFA), zinspeelt ook Gianfranco Rosi op die oorlog: een tankerschip vol Oekraïens graan legt aan in de Italiaanse havenstad. Rosi rijmt in de film het gerommel van de nabijgelegen Vesuvius met de bommen die op dit moment in Europa afgaan. We leven allemaal onder de dreiging van een actieve vulkaan, lijkt hij met zijn onheilspellende film te willen zeggen. Deze editie van Venetië stond in het teken van gestalte geven aan die dreiging.