Impakt Festival 2022

Mediakunstfestival Impakt in Utrecht toont de duistere kant van optimalisering. We vinden het heerlijk als iets soepel loopt. Maar zou het kunnen zijn dat technologie uiteindelijk de minste voldoening geeft als het wél goed werkt?

Verdwaasd loopt een lama in een supermarkt langs de lange schappen vol chips en frisdranken. Wat doet hij hier? Hij krult zijn oren, krabt zich wat. Uiteindelijk ontpopt hij zich tot perfecte consument en haalt hij een zak chips uit het schap.

De korte film Parallel Paradises: Ecuador van Manuel Saiz is te zien in The Animal Paradox, een filmprogramma op Impakt Festival over de manier waarop we naar dieren kijken en hoe dieren kijken naar de dingen die wij maken. Waarom willen we ‘de natuur’ toch altijd volledig onder controle hebben?

De vragen die Impakt stelt, zitten opnieuw bovenop actuele filosofisch-maatschappelijke discussies. Dit jaar draait het festival om de duistere kant van optimalisering. We denken dat we gelukkig worden als techniek soepel loopt, onzichtbaar op de achtergrond. Impakt draait die aanname om. Zou het kunnen zijn dat technologie het minst bevredigend is als ze wél goed werkt of zelfs de verwachtingen overtreft?

Nu zoveel raderen in onze samenleving vastlopen, is deze vraag gewaagd en prikkelend. Hoe erg is het als niet alles altijd even comfortabel verloopt, als je moet improviseren of iets moet laten omdat het er niet is? Efficiëntie levert de economie wel veel geld op maar blijkt op individueel niveau soms juist een vloek.

Barbiepop
Veel van onze welvaart is te danken aan tijdmanagement en geautomatiseerde systemen, ontstaan in fabrieken. In de korte film Reach, Grasp, Move, Position, Apply Force van Kajsa Dahlberg horen we medewerkers van Amazon-magazijnen en Apple-fabrieken in China over de tijdsdruk waaronder ze moeten werken: 20 seconden om een Barbie-pop te zoeken in het gigantische pakhuis.

Ook in het publieke domein dringt tijdmanagement steeds meer door tot in alle vezels, bijvoorbeeld in het onderwijs. Op de universiteit hebben ze inmiddels de verleidingen van standaardisering en efficiëntie ontdekt. Met total quality management en optimalisatie kun je zo veel mogelijk studenten door het systeem duwen. De universiteit is een bedrijf geworden met vraag en aanbod en de studenten als klant, stelt een onderzoeker in Dahlbergs film.

Het geweldige Manifesto van de Noorse Ane Hjort Guttu sluit hier perfect op aan. In de korte docu-fictiefilm verhuist een kleine, gezellig rommelige kunstacademie naar kille nieuwbouw, een spierwitte kantoortuin zonder privacy. Studenten mogen niet meer zelf koken vanwege brandgevaar, de ramen mogen niet open. In het geheim besluiten de studenten een onafhankelijke kunstschool op te richten binnen de bestaande, met eigen schaduwlessen die ze met de hand op een vel papier schrijven en een clandestiene mobiele keuken voor de broodnodige gezelligheid. Door zich te verstoppen in het hart van de organisatie verzetten ze zich tegen de regels die elke menselijke maat miskennen.

Röntgenfoto
Impakt toont zo de horror van dingen die perfect werken. Meetsystemen worden steeds verfijnder en zitten overal in verstopt. Algoritmes en method time measurement lijken handig maar zorgen juist voor het vastlopen van onze samenleving, stellen de curatoren van Impakt. Het eet ons van binnenuit leeg. Smart tech kan ons instant voldoening geven omdat het verslavend is ontworpen, maar uiteindelijk is het onbevredigend.

In Word Processing (1995) neemt de Britse kunstenaar Allan Currall het heft weer zelf in handen, met komisch resultaat. Hij praat tegen een microchip, staand op zijn plastic beentjes en schijnbaar aandachtig luisterend. Currall instrueert de chip hoe deze een tekst moet vormgeven: vet, cursief of onderstreept. De absurde situatie maakt in één beeld duidelijk dat er geen gelijkwaardige relatie met techniek te onderhouden is: wij denken de controle te hebben maar het is natuurlijk vaak genoeg andersom. Zo maakt Impakt ook dit jaar weer via mediakunst, film, tentoonstellingen en lezingen een soort röntgenfoto van onze wereld, met dank aan diezelfde techniek. Die ziet er misschien aan de buitenkant glanzend uit maar van binnen belicht blijkt die minder fraai.

Impakt | 2 t/m 6 november | Diverse locaties, Utrecht + online