IFFR-blog 16: Dit is geen begrafenis, dit is een herrijzenis

Die titel van een van de films op IFFR kan zomaar worden gebruikt voor de hele cinema van Afrika ten zuiden van de Sahara. Dan scheren we weliswaar allerlei filmculturen over één kam, maar met een reden: er staat in verschillende Afrikaanse landen iets te gebeuren.

Wie de afgelopen jaren goed naar de kortfilms heeft gekeken, was het misschien al opgevallen, vertelt IFFR-programmeur Peter van Hoof. Maar dit jaar kon niemand er meer omheen: in Rotterdam en tegelijk op het Amerikaanse Sundance waren uit verschillende Afrikaanse landen fantastische, nieuwe, eigenzinnige films te zien. “Het is niet langer het exotisme waarvan de vorige generatie makers uit Afrika dacht dat wij [in het westen] die graag wilde zien”, zegt Van Hoof. “Nu maken ze de films die voor henzelf belangrijk zijn. Men durft te experimenteren met vorm en inhoud en dat levert heel fijne en oorspronkelijke cinema op.”

Omdat de filmproductie in verscheidende landen ten zuiden van de Sahara voortdurend onder druk staat, om het mild te zeggen, vroeg het IFFR een aantal collectieven meer dan een jaar geleden om een korte film te maken. In alle gevallen – Geração 80 uit Luanda in Angola, The Nest Collectieve uit Nairobi in Kenia en Negrume uit Kaapverdië – gaat het om jonge makers die op een andere manier samenwerken en andere onderwerpen aansnijden, vertelt Van Hoof. Na het festival helpt het IFFR ook met de distributie van de films.

Hoe raak die nieuwe koers is, voel je zodra Air Conditioner (Ar condicionado) begint. Op een warme dag in de Angolese hoofdstad Luanda beginnen de airco’s van de gebouwen te vallen. Niemand weet waardoor, maar Matacedo, bewaker in een klein kantoor, krijgt van zijn schreeuwende manager de opdracht om zo snel mogelijk een werkende airco te vinden. Dat is het begin van een dromerige, soms magisch-realistische tocht door de stad, begeleid door jazzy muziek die het ritme van het leven lijkt te vangen. Een leven dat opkrabbelt na een burgeroorlog die van 1975 tot 2002 duurde. Ook Air Conditioner was bedoeld als kortfilm, maar kreeg uiteindelijk een lengte van 72 minuten – “Deze is een beetje uit de klauwen gelopen”, aldus Van Hoof – en was daarom in Bright Future te zien. De andere films waren te zien in het programma Synergetic, onderzeel van de Rotterdamse ‘programmazuil’ Perspectives.

Littekens uit het verleden, veerkracht en de wil om te groeien zijn de brandstof voor de meeste van deze films. In You Will Die at Twenty (Satamoto fel eshreen) manoeuvreert de jonge Soedanees Muzamil tussen traditie en vooruitgang. In zijn dorp is hem voorspeld dat hij op z’n twintigste zal sterven. Zijn vader is vertrokken om de pijn voor te zijn, zijn moeder is al begonnen met rouwen. Maar klopt die voorspelling wel en waarom niet kiezen voor vrijheid? De keuze die Muzamil moet maken, suggereert de film, is de keuze waar heel Soedan voor staat.

Het kroonstuk op deze reeks nieuwe films is zonder twijfel This Is Not a Burial, It’s a Resurrection, een speelfilm die absoluut een Nederlandse release verdient. De film begint als een afscheid, als de tachtigjarige Mantoa zich in haar dorp in het Zuid-Afrikaanse Lesotho voorbereidt op haar sterven. Tijd om afscheid te nemen van aardse zaken. Maar dan komt de moderniteit binnenzeilen: haar dorp met z’n vertrouwde gemeenschap moet verkassen om ruimte te maken voor een waterreservoir. Kunstenaar Lemohang Jeremiah Mosese baseerde de film op ervaringen van zijn grootmoeder en talrijke andere bewoners van de landelijke gebieden in Lesotho. Het is een film die documentaire lijkt te combineren met krachtige impressionistische beelden. Die zich tot in z’n haarvaten bewust is van de pijn van het land. De melancholie voor verdwijnende levensstijlen is voelbaar, maar tegelijk legt de oude Mantoa zich niet zomaar neer bij wat als vooruitgang verkocht wordt. Begon de film nog met een afscheid, door haar verzet voelt ze een nieuwe drang om te leven.

De volgende films zijn op het IFFR te zien in de nieuwe oogst Afrikaanse cinema. Lang: Air Conditioner, This Is Not a Burial, It’s a Resurrection, You Will Die at Twenty en Lusula. Kort: Matata, Tapi, Kmêdeus, Tabaski.