Cinekid 2021: Dome-vertoning en The Miracle Basket

Met een speciale screening in de koepelbioscoop van Planetarium Artis en een aards VR-project biedt het programma van Cinekid dit jaar twee uiteenlopende vormen van onderdompeling.

“Zijn jullie er klaar voor?” Met die ietwat retorische vraag warmt de presentator de kinderen en hun ouders op voor Fractal Time, de spectaculaire afronding van een speciale Cinekid-voorstelling. We zijn in het Artis Planetarium, dit jaar voor het eerst een Cinekid-locatie. Met een programma van een aantal korte animatiefilms, speciaal gemaakt voor rondom-projectie op het koepelvormige scherm, de dome. Zie de geanimeerde Maori-legendes uit Nieuw-Zeeland, een zeer vermakelijke Nederlandse productie vol gebreide figuren die op zoek gaan naar de planeet Sok (ook in het reguliere Planetarium-programma) en het betoverende Fractal Time.

Kijk omhoog en om je heen, en je merkt dat dit een soort voorloper van virtual reality is. De echte VR is een eindje verderop te beleven, in het MediaLab in Pathé Amsterdam Noord, de nieuwe hoofdlocatie van Cinekid, waar de Nederlandse productie The Miracle Basket in première is gegaan. Twee vormen van onderdompeling.

De dome werkt het beste met betoverende vergezichten en wat dat betreft spant Fractal Time van Julius Horsthuis (vorig jaar al op IDFA) beslist de kroon. Al is het natuurlijk heel iets anders dan de voorafgaande, sterk verhalende films. Horsthuis creëerde woordloze, min of meer abstracte, voortdurend bewegende en veranderende werelden van grillige, organische vormen waar je doorheen vliegt of in onderduikt. Hemelse vormen, ogenschijnlijk microscopische werelden, kraterlandschappen, vreemde wouden en synthetische figuren vloeien moeiteloos in elkaar over. Vormenmagie waar je ademloos naar blijft kijken. Ja, de kinderen ook.

Midden in het verhaal
Daarmee vergeleken is de VR-productie The Miracle Basket van de in Amsterdam wonende Amerikaan Abner Preis verrassend aards. Dat klopt ook wel, want hij ziet zichzelf in de eerste plaats als verhalenverteller, vertelt hij als ik de VR-bril weer heb afgezet. Wat niet wegneemt dat hij verslingerd is geraakt aan de magie van VR, het medium dat hij zes jaar geleden ontdekte. Daarvoor werkte hij vooral met multiscreen-installaties en performances; hij maakte zelfs ooit een draaimolen. Immersie, onderdompeling, was altijd belangrijk voor hem. De aantrekkingskracht van VR is voor hem vooral dat de kijker midden in het verhaal staat.

Zo luister je in The Miracle Basket mee met een grootvader die zijn kleinzoon vertelt wat hij meemaakte. Tegelijkertijd zie je het om je heen als een soort levende illustratie ontstaan. Het begint met grootvaders dorp, waar de mensen in harmonie met de natuur leefden en genoeg hadden aan wat er groeide en bloeide. Dan landt er een ruimteschip propvol eigentijdse logo’s en consumentenartikelen, van Nike tot Mars en McDonald’s. De westerse figuren die eruit stappen zijn wij zelf. Preis constateerde dat kinderen dat meteen herkennen, en daar is hij wel trots op. Ook op het feit dat deze VR leeftijdloos is. Van kinderen van een jaar of vijf, zes tot en met volwassenen, ieder ziet er op een eigen manier wel iets in. Al had een Cinekid-medewerker opgemerkt dat de allerjongsten de volle dertien minuten onder de VR-bril niet altijd volhouden.

Eco-boodschap
De dorpelingen dansen aanvankelijk enthousiast op de nieuwe ritmes en je voelt ook de aantrekkingskracht daarvan. Maar dan ontdekken ze tot hun schrik dat het uit de hemel dwarrelende geld en al dat plastic hun eigen wereld heeft vernietigd. De afwikkeling van deze moderne fabel, waarin ze hun wereld proberen te redden, is misschien een tikkeltje kort door de bocht. Een overduidelijke eco-boodschap, want aan de horizon zie ik windmolens verschijnen. Preis’ kritiek richt zich dan ook eerder op consumentisme dan op technologie, verklaart hij. “Ik maak bloemen uit pixels.”

Daarbij is het harmonische ideaalbeeld waarmee The Miracle Basket begint wel een beetje geromantiseerd, maar dat vergeet je snel, zo veel is er te zien. Het is speels, heel kleurrijk met op zeker moment ook een donker randje. De charme zit hem ook in het feit dat niet gestreefd is naar zo realistisch mogelijk beeld, maar juist dat je mag genieten van een overduidelijke animatiewereld die bijna tastbaar is. Figuren zijn simpel gehouden, maar sprekend genoeg. De weelderig groeiende planten en bloemen zijn ogenschijnlijk uitgesneden uit prenten en illustraties. Voor die afbeeldingen maakte Preis zelfs gebruik van uitgestorven flora, die hij aantrof op tekeningen uit de zestiende en zeventiende eeuw.

Hij ziet zijn werk vooral als een soort collages. Een vernieuwend experimentator op gebied van virtual reality is hij zo op het oog niet, maar als verteller weet hij beproefde technieken effectief toe te passen. Je mag op je gemak een beetje rondlopen in die wereld van hem, en je kan af en toe een vogel op je hand laten landen of zelf zaden uit een mandje pakken om nieuwe bloemen te laten groeien. En dat kampvuurtje, je zou bijna geloven dat je de warmte kan voelen.

In veel opzichten ligt The Miracle Basket in het verlengde van zijn eerdere Eden’s Adventures (vernoemd naar zijn dochter), over de tijdreis van een meisje dat de vrouwelijke helden van onze technologische ontwikkeling ontdekt. Daarvoor kreeg hij de Cinekid Gouden Leeuw voor beste internationale mediaproject. Het Nederlands Film Festival vertoonde dit jaar van zijn hand Blowing Through the Curtains, een historische VR rond beelden van de slag om Arnhem.

Hoop
Gevraagd naar een verbindend thema in zijn werk noemt hij, met enige ironie: “Hoop, dat vieze vierletterwoord.” Hij is optimist, bevestigt hij desgevraagd. Om daaraan toe te voegen dat hij moeilijk anders kan, als vader van twee kinderen. Vandaar ook projecten rond klimaat en migratie. Hij weet waar hij het over heeft, want voor hij als kunstenaar aan de slag ging studeerde hij in de jaren negentig milieuwetenschappen.

Met zijn werk wil hij niet meegaan met het bombardement van negativiteit dat we volgens hem regelmatig over ons uitgestort krijgen. “Angst is niet het antwoord.” Preis gelooft dat we met kleine stappen de goede kant op kunnen gaan.

Dus toont The Miracle Basket een groen toekomstplaatje waarin plaats is voor de herontdekking van oude plantenzaden en moderne techniek. Kijk omhoog en zie de satellieten als bont gekleurde vogels voorbijkomen.

Cinekid 2021 presenteert The Miracle Basket in samenwerking met IDFA’s DocLab. In november 2021 zal deze VR ook daar te zien zijn.