Cinekid 2019: Internationale competitie voor speelfilms

De herfstvakantie staat in het teken van Cinekid, ’s werelds grootste jeugdfilm en -media-festival. Het thema is dit jaar ‘Hallo wereld – Stel je voor!’. Laten we door die bril  naar de internationale competitie kijken.

De energie spat vanaf de eerste seconde van het doek in Binti (Frederike Mignon), het avontuur rond de gelijknamige jonge vlogger waarmee de 33ste editie van Cinekid opent. We betrappen Binti terwijl ze een filmpje voor haar volgers maakt. “Al duizend!”, juicht ze, en kruipt bijna in de lens van haar telefoon. Zoveel aanstekelijke spontaniteit zien we niet vaak.

Haar ongeremde optimisme gaat haar nog goed van pas komen. Ze droomt ervan een beroemde vlogger te worden, maar eerst moet ze in België zien te blijven. Jaren geleden met haar vader gevlucht uit Congo maar nog steeds zonder papieren en regelmatig op de vlucht voor de politie, bedenkt Binti een slim plan om hun verblijf legaal te maken.

Persoonlijke verhalen
‘Hallo wereld’ – Binti roept het bijna letterlijk uit – is het nieuwe festivalthema, de komende jaren telkens met een andere invalshoek. Dit jaar is de ondertitel ‘Stel je voor!’. Een motto waar je veel kanten mee op kan. In de eerste plaats geeft het aan dat Cinekid kinderen een stem wil geven, met persoonlijke verhalen vanuit hun eigen perspectief. Zoals Binti demonstreert. Daarnaast wil Cinekid met ‘Stel je voor!’ de fantasie en het voorstellingsvermogen vieren.

Overigens is het motto ‘Hallo wereld – Stel je voor!’ niet per se sturend geweest bij de samenstelling van de internationale competitie. Erik Tijman, hoofd Film en Televisie van Cinekid, vertelt dat je zoiets wel in het achterhoofd houdt, maar de vijftien films die strijden om de Cinekid Leeuw zijn gewoon de beste uit de omstreeks zevenhonderd ingezonden titels. Waarbij Cinekid wel streeft naar een zekere balans in thema’s, herkomst en leeftijd.

Hoewel Europese titels de hoofdmoot uitmaken, kan Tijman tevreden vaststellen dat alle vijf continenten vertegenwoordigd zijn. Onder meer met Rennen naar de hemel (Jo kuluk, Mirlan Abdykalykov) uit het tamelijk exotische filmland Kirgizië en het spannende Koningen van Mulberrystraat (Kings of Mulberry Street, Judy Naidoo) uit Zuid-Afrika. Alleen niets voor vier-plussers dit jaar. Spijtig, vindt ook Tijman.

Sterke meisjesrollen
Gevraagd naar mogelijke trends valt het Tijman op dat de competitiefilms die mikken op jonge tieners drie titels zijn met sterke meisjesrollen. Het Braziliaanse Baan 4 (Raia 4, Emiliano Cunha) gaat over een introverte jonge zwemster die zich thuis voelt in het zwembad, maar daarbuiten minder op haar gemak is.

Het turbulente Psychobitch is een afwisselend aangrijpend, ontroerend en grappig tienerdrama uit Noorwegen rond de botsing en toenadering tussen een opstandig meisje en een heel brave jongen. Verwarring, eerste seks en zelfs een zelfmoordpoging. Maar gelukkig ook hoopvol en uitdagend. Je kan niet zeggen dat regisseur Martin Lund kinderen niet serieus neemt.

Dat laatste is nog duidelijker het geval bij het Canadese A Colony (Une colonie, Geneviève Dulude De Celles), waarin puberperikelen en wennen op een nieuwe school – een vertrouwd jeugdthema – uitgroeien tot een prachtig geacteerd en inhoudelijk rijk coming-of-agedrama. In Berlijn al bekroond met de Kristallen Beer in de sectie Generation Kplus. Het haalt veel overhoop wat jonge kijkers sterk zal aanspreken. Daarnaast is het voor volwassen kijkers een ontroerend mooi psychologisch drama over opgroeien, kinderen, ouders en over uit de maat durven dansen.

Vriendschap
Hoe sluit dat aan bij het thema ‘Hallo wereld – Stel je voor!’? In ieder geval brengen deze drie films sterk persoonlijke verhalen over nieuwe stappen zetten in de wereld. Maar of het ook een lofzang op de verbeelding is? Baan 4 kruipt tamelijk ver in het hoofd van de zwemster, met griezelig gevolg, maar de laatste twee zijn gewoon heel realistische, hoewel natuurlijk origineel aangepakte en met bezieling gemaakte vertellingen.

De neiging om realistische verhalen te vertellen zien we dit jaar ook duidelijk bij veel titels voor de leeftijd van pakweg zeven tot tien jaar. Echte fantasiewerelden waren in de competitie van vorig jaar toch iets sterker vertegenwoordigd.

Veel realistische verhalen dus, maar natuurlijk wel op maat gesneden voor de jonge kijkers, al dan niet verteld vanuit een speels of fantasierijk kinderperspectief. Hoe ziet zo’n kinderblik op de echte wereld er dan uit? Binti is weer een mooi voorbeeld. De illegaliteit van de gevluchte Binti en haar vader is een zeer eigentijds en realistisch gegeven en de kern van het verhaal. Maar als Binti vriendschap sluit met een verlegen jonge natuuractivist en met argeloze spontaniteit bedenkt dat alle problemen zijn opgelost als hun ouders verliefd worden en trouwen, straalt dat een hartverwarmende vanzelfsprekendheid uit die je de kinderblik kan noemen. Dat maakt dat de fantasierijke vorm en dicht bij de werkelijkheid blijvende verwikkelingen uitstekend op elkaar aansluiten.

Handig ook om van Binti een vlogger te maken. Dat soort mediagebruik is voor hedendaagse kinderen een realiteit, terwijl het de film tegelijk een speels toefje geeft. Zo heb je nauwelijks nog in de gaten dat de basisformule – twee heel verschillende kinderen sluiten vriendschap en gaan samen een probleem te lijf – eigenlijk behoorlijk uitgekauwd is. Zelfs in deze competitie maakt bijna de helft van de films gebruik van dat stramien.

Vaders aan de drank
Zo gaat Te ver weg (Zu weit weg, Sarah Winkenstette) over een Duitse jongen die verhuist omdat zijn vertrouwde dorp wordt opgeslokt door de graafmachines van een dagbouwmijn. In de stad sluit hij na de nodige strubbelingen vriendschap met een uit Syrië gevluchte leeftijdgenoot die nog veel meer heeft moeten achterlaten. Samen met klasgenoten bedenken ze een manier om de vermiste oudere broer van de jonge Syriër op te sporen.

Maar realistisch staat natuurlijk niet altijd voor problemen uit de grote wereld. Verhuizen, een nieuwe school, vrienden maken, zelfvertrouwen krijgen, dat zijn allemaal zaken die voor kinderen doorgaans een veel tastbaarder werkelijkheid zijn. En daarom ook onderwerpen die in jeugdfilms, ook in deze competitie, regelmatig worden aangesneden. Film kijken als een vorm van levenservaring opdoen.

Ook de verhouding van kinderen met hun (in jeugdfilms vaak gescheiden) ouders en de daarbij behorende behoefte aan veiligheid en geborgenheid is een dankbaar onderwerp.

Zie bijvoorbeeld het innemende Mier (Fourmi, Julien Rappeneau), waarin de twaalfjarige Theo zich ernstig zorgen maakt over zijn vader, die na zijn scheiding aan de drank is geraakt. De zwaarte van dit gegeven wordt doeltreffend gecompenseerd door de soms hilarische gevolgen van een leugentje om bestwil. Theo is een talentvol voetballertje dat zijn vader wil opvrolijken door te verzinnen dat hij door het beroemde Britse Arsenal is ontdekt. Alleen, het is niet waar. Vanuit volwassen perspectief mag dat wat vergezocht lijken, het laat ook overtuigend zien hoe kinderen naar de wereld kunnen kijken. Plus dat de loyaliteit van zo’n jongen jegens zijn vader een volstrekt reëel en hartverwarmend gegeven is. Een persoonlijk verhaal dus met een originele invalshoek.

Uit het verre Kirgizië komt Rennen naar de hemel, dat in psychologisch opzicht heel sterk op Mier lijkt. Ook over de loyaliteit van een jongen die zich zorgen maakt over zijn gescheiden en ook hier aan de drank geraakte vader. Serieus en aandoenlijk uitgewerkt, met minder nadruk op plot en meer op sfeer en dromerige momenten wanneer de jongen alleen is.

Vaders en bezorgde zoons, gecombineerd met het met veel bravoure opgeklopte vriendenthema, treffen we ook aan in het Zuid-Afrikaanse Koningen van Mulberrystraat. In een Indiase wijk nemen een verlegen jonge nieuwkomer en een brutale deugniet het op tegen de plaatselijke gangster, wat doet denken aan de fantasie van een ouderwets jongensboekenavontuur. Op zich niet heel realistisch, maar die Bollywoodfilms die de jongens als voorbeeld nemen bestaan echt, net als de corrupte politie en de melancholie van een vader die zijn vrouw verloren is.

Bereninvasie
En dan is er nog die ene film die zich aan alle min of meer vertrouwde jeugdfilmelementen en formules onttrekt. Maar wel een ware ode aan de verbeelding volgens het motto ‘Stel je voor!’.

Want stel je voor dat de beren bij de mensen komen wonen! Dat gebeurt namelijk in De beroemde bereninvasie van Sicilië (La fameuse invasion des ours en Sicile, Lorenzo Mattotti), een prachtige animatiefilm in een heel eigen, onder meer door Italiaanse schilderkunst geïnspireerde stijl. Een sprookje over beren die naar de mensenwereld trekken om de ontvoerde zoon van hun koning op te sporen en al doende de slechte gewoontes van de mensen overnemen.

Gebaseerd op een klassiek kinderboek uit 1945, maar toch een sprookje dat zich moeiteloos aan het onderscheid tussen films voor kinderen en volwassenen onttrekt. De bereninvasie ging eerder dit jaar in Cannes in première in de sectie Un Certain Regard en kreeg op het animatiefestival Annecy een ovatie van het volwassen publiek. Voor kinderen is het een wonderbaarlijk avontuur vol magie en verbeelding. Voor ouderen een rijke fabel vol betekenissen die met de tijd zijn veranderd – van communisme tot vluchtelingen en milieusymboliek.

Cinekid Festival Amsterdam vindt plaats van 19 t/m 25 oktober; Cinekid on Tour van 12 t/m 27 oktober | Openingsfilm Binti draait vanaf 16 oktober ook elders in de bioscoop.