Cannes 2025: Picture From Auschwitz

De Auschwitz-Birkenau Foundation mengt zich dit jaar in de filmindustrie, door in Cannes een nieuw project te lanceren: een 1:1 digitale scan van de concentratiekampen die historische nauwkeurigheid in filmproducties kan vergroten. 

Wie de krochten van de Cannes Marché afstruint in de kelder van het Palais des Festivals komt nog eens wat tegen. Omringd door internationale sales agents die over het algemeen wat minder prominente filmprojecten verkopen – zo verzamelen onze collega’s van VPRO Cinema elk jaar de meest absurde posters op de markt – presenteren meer gerenommeerde instituten af en toe fascinerende projecten die best meer aandacht verdienen. Zo stuitte ik op een door de Auschwitz-Birkenau Foundation en het Poolse Film Instituut georganiseerd panel over een nieuw project dat van grote waarde kan zijn voor filmproducties over de Shoah. 

Een paar jaar geleden is de Auschwitz-Birkenau Foundation begonnen met het ambitieuze plan om het concentratiekampcomplex van Auschwitz te scannen met de nieuwste digitale technologie. Achttienduizend hoge-resolutiefoto’s, vijf uur aan 360-graden videomateriaal en 40 terabytes aan data later, bestaat er nu een 1:1 digitale reconstructie van het vernietigingskamp. Het doel van de stichting is om dit materiaal beschikbaar te stellen voor filmproducenten die de concentratiekampen zo getrouw mogelijk willen verbeelden.

“Al meer dan veertig jaar laten we geen filmproducties toe op deze historische locatie”, legt Wojciech Soczewica, directeur van Auschwitz-Birkenau Foundation, een dag later uit in het Poolse paviljoen. “Onze stichting is vijftien jaar geleden in het leven geroepen, met als voornaamste missie om de overblijfselen, dat wil zeggen de bewijzen van deze misdaden tegen de menselijkheid, te conserveren. Met onze groeiende bezoekersaantallen – ons recordaantal was 2,3 miljoen bezoekers in een jaar – zijn we ons extreem bewust van de kwetsbaarheid van deze locatie.”

Als we het over de representatie van de Holocaust in film hebben, bestaat er altijd een natuurlijke spanning tussen verbeelding en realisme. Een hoofdmissie van de Auschwitz-Birkenau Foundation is om een zo nauwkeurig mogelijk beeld te schetsen van wat zich meer dan tachtig jaar geleden binnen de omheiningen van de kampen afspeelde. Filmcrews moesten die omgeving echter altijd recreëren op hun eigen filmsets. Voor Schindler’s List vond Spielberg een oplossing voor dit probleem door een deel van zijn set net buiten de grenzen van het concentratiekamp te bouwen. “Met de intrede van betere camera- en computertechnologie bieden we nu een nieuwe oplossing aan,” aldus Soczewica. “We hebben alle middelen in huis om in te spelen op de behoeftes van de filmindustrie. Onze digitale replica van het kamp Auschwitz I is al helemaal klaar. We werken ondertussen aan een replica van Birkenau, en van alle interieurs van de gebouwen in de kampen.”

Het digitaal scannen van deze historische locaties was volgens Soczewica een monumentaal project. “De planning begon zo’n drie jaar geleden en het vastleggen duurde ongeveer zeven maanden. Je moet je voorstellen hoe complex dit was: ons staatsmuseum is slechts drie dagen per jaar gesloten: op kerstdag, oudejaarsavond en paaszondag. We ontvangen dagelijks duizenden bezoekers vanuit de hele wereld die om heel persoonlijke redenen hun weg naar Auschwitz-Birkenau vinden. Officieel gezien zijn we een museum, maar in tegenstelling tot het Louvre of de Tate Gallery kunnen we niet zomaar mensen opzij schuiven om even wat foto’s te maken. Mensen komen hier om te rouwen, te herdenken, te bidden en te mediteren. Daarom moesten we elke ochtend, buiten openingsuren en bij het aanbreken van het eerste licht, zo veel mogelijk beelden vastleggen. Om eerlijk te zijn hadden we verwacht dat het gehele proces sneller zou gaan.”

Inmiddels kunnen producenten hun filmplannen indienen op de website van Picture From Auschwitz. Wat gebeurt er met die plannen? “Historische nauwkeurigheid staat voorop”, legt Soczewica uit. “We zijn nog bezig met het formuleren van de exacte criteria, maar wat buiten kijf staat, is dat historici en teamleden van onze stichting de inhoud van de scenario’s zullen beoordelen op de nauwkeurigheid van de inhoud. We willen garanderen dat alles wat in het scenario staat, daadwerkelijk in het verleden is gebeurd. Dat is een complex proces op zichzelf, want historici weten veel, maar niet alles. Zodra dit proces is afgerond, maken we ons materiaal beschikbaar voor de filmproducties. We zullen een onderscheid maken tussen kleinere projecten en grotere studioproducties, met verschillende financiële tranches, afhankelijk van de schaal en het budget van het ingediende filmplan.”

Eén regisseur is in ieder geval al enthousiast: “Ik ben een fan van nieuwe technologie in cinema”, aldus de Poolse cineast Agnieszka Holland, die het panel via Zoom bijwoonde. “Ik ben er niet bang voor. Ik denk dat de mogelijkheden om deze verhalen te vertellen eindeloos zijn. Vanuit een creatief standpunt hebben we hier nu een ongelooflijk nieuw middel in handen.”