Het nieuwe kijken #92

Soldaten met smartphones

Ebele Wybenga bericht over wat hem opvalt op het kruisvlak van cinema en beeldcultuur.

Een smartphone lijkt me een levensgevaarlijk ding in de zak van een soldaat. Ik was dan ook bijzonder verbaasd toen New York Magazine een paar dagen na de start van de Russische invasie al een artikel plaatste over de opkomst van ‘WarTok’.

Verslaggever Matteo Mobilio ging op videoplatform TikTok, bekend om melige dansjes, schattige dierenfilmpjes en virale stunts, op zoek naar de eerste beelden van de oorlog. Hij trof onder meer de video’s aan van de Oekraïense soldaat Andriy Kurilenko. Filmpjes waarop je hem en zijn maten met geweren voor hun borst, balaclava’s voor hun gezicht en kogelvrije vesten aan op straat ziet hangen, met een soundtrack van techno, zonder dat er werkelijk iets gebeurt, kregen miljoenen views. Je krijgt verder geen enkele context mee. Een paar seconden kijk je door de ogen van een jonge Oekraïense militair.

Kan hij werkelijk, in oorlogstijd, tijdens zijn dienst, vrijelijk filmpjes delen op een platform als TikTok? Je ziet in zijn filmpjes ook een andere soldaat met een smartphone in de hand. Haast een verlengstuk van zijn lichaam, zoals voor elk lid van generatie Z, maar nu in combinatie met wapens. Zijn deze video’s spontaan gemaakt om de verveling te verdrijven terwijl de militairen de wacht houden? Of zijn ze doelbewust gemaakt en verspreid?

Het lijkt me hoe dan ook sterk dat een soldaat zomaar iets mag delen op een platform dat in handen is van de Chinezen en er al langer van wordt verdacht spionagegereedschap te zijn. De kinderlijke app zou een soort trojaans paard zijn, dat voor de Chinese overheid in de gaten kan houden wat je doet, wie je bent en waar je je bevindt.

Het hele idee van een soldaat die zijn eigen smartphone op zak mag houden en zo onbewust zijn locatie zou kunnen verraden is vreemd. Maar oorlog is ook een staat van chaos, waarin oude regels verdwijnen en nieuwe gewoontes ontstaan. Als burgers de wapenen opnemen – alleen al in Kiev werden 18 duizend geweren uitgedeeld in de eerste dagen na de invasie – dan lopen ineens vele duizenden mensen rond met een smartphone én een geweer.

De tijd dat je als bezettende macht zo snel mogelijk de radio- en televisiestudio in handen moest krijgen is voorbij. Zolang er onbeperkt mobiel internet is, zijn er miljoenen individuele televisiezendertjes op broekzakformaat. Oorlogsmisdaden blijven zo nog geen minuut ongezien, maar misinformatie en propaganda verspreiden zich net zo snel. WarTok, ik had dit nieuwe woord liever nooit gezien.

Geschreven door Ebele Wybenga