Het nieuwe kijken #89

Ebele Wybenga bericht over wat hem opvalt op het kruisvlak van cinema en beeldcultuur.

Dit najaar heeft Tiktok 1 miljard gebruikers aangetikt. De app is in korte tijd berucht geworden als een verslavend medium dat honderden miljoenen tieners over de hele wereld aan hun smartphonescherm geplakt houdt. Het is geen videoplatform waar je zelf iets kiest en dan verwante filmpjes aangeraden krijgt, zoals YouTube. Nee, deze app leert voor wat voor video’s je gevoelig bent en schotelt je daar automatisch meer van voor, zodat je er zo veel mogelijk tijd doorbrengt.

Hoe dit algoritme precies werkt is het bestbewaarde geheim van het Chinese bedrijf. Onderzoeksjournalisten van The Wall Street Journal besloten te kijken of ze het konden ontrafelen, met behulp van programmeurs. Ze programmeerden honderd bots die zich voordeden als nieuwe Tiktok-gebruikers om te kijken hoe de app je ‘leert kennen’.

Wat blijkt? Je ogen verraden alles. Het cruciale element is kijktijd: waar je langer naar kijkt, daar krijg je meer van. Een nieuwe gebruiker over wie het platform nog niets weet, krijgt tientallen korte filmpjes te zien die wereldwijd goed aanslaan, van schattige dieren tot malle dansjes en lifehacks. Filmpjes die zo entertaining zijn dat ze tientallen miljoenen views kregen, doen dienst als lokkertjes in een permanent experiment. Blijft je aandacht wat langer hangen bij bijvoorbeeld video’s met sombere muziek, dan heeft het algoritme een indicatie van waar je gevoelig voor bent. Bewust klikken is niet nodig, een kleine aarzeling is genoeg om de app meer over jezelf te vertellen.

Na een paar uur kijken weet Tiktok genoeg om je volautomatisch een persoonlijke selectie video’s te serveren die aansluit bij je fascinaties. Niet meer de in het algemeen populaire video’s, zoals in het begin, maar een vloed aan minder bekeken filmpjes binnen jouw vermoedelijke interessegebieden.

Het griezelige is dat dit niet per se video’s zijn waar je van geniet of die goed voor je zijn. Gebruikers met een depressieve aanleg, een eetstoornis of een fascinatie met complotten worden in een mum van tijd rabbit holes van duistere niche-filmpjes ingesleurd, ontdekte The Wall Street Journal. Dingen die je afgrijselijk vindt maar wel fascineren, blijven terugkeren, als in een boze droom. Dat kan de eigenaar van het algoritme niks schelen. Wat telt is dat je zo lang mogelijk kijkt, zodat je meer advertentieboodschappen kan verstouwen. Het is niet meer waar je op klikt, maar waar je niet van kan wegkijken, wat nu weggeeft wie je bent.