Het nieuwe kijken #8

Opnieuw introduceert John de Mol een pervers reality tv format: Utopia. De bekende SBS stem is flink op stoom in de trailer. "Geen verwarming, geen sanitair, geen wetten en geen regels." Op een braakliggend terrein in het Gooi staan twee kale loodsen, een paar kippen en een koe, honderden camera’s en een productie-hoofdkwartier. Vijftien mensen — van oliebollenbakker tot telefoonverkoper en van verpleegkundige tot zwerver — gaan proberen binnen een jaar uit het niets een nieuwe samenleving te bouwen. ‘Ultiem geluk of complete chaos’ is de slogan. Je krijgt al een voorgevoel over de uitkomst die de programmamakers wensen.
Utopia wil meer zijn dan een televisieprogramma. De makers doen er alles aan om ook buiten de uitzenduren kijkers te trekken en te laten betalen. Voor 2,50 euro per maand heb je een ‘paspoort’ waarmee je 24 uur per dag zonder reclame alles op het terrein in de gaten kunt houden en zelfs 360 graden camera’s kunt bedienen. Anders dan bij Big Brother of De Gouden Kooi is Utopia in veel mindere mate gescript. Talpa belooft geen verplichte spelletjes of rare interventies. Wat er gebeurt hangt af van de bewoners. Hoewel er ‘geen wetten of regels’ zouden zijn is nadrukkelijk de bedoeling dat ze geld gaan verdienen, het liefst door dingen te bestellen bij de sponsors. En kijk, daar rijdt alweer een busje van bouwmarkt Hornbach het terrein op. De formule moedigt dus vooral idealisme van het kapitalistische soort aan.
De vraag is: wat wil de betalende reality-tvkijker het liefste zien? Een ordelijk survivalkamp of een beestachtige oertoestand? Een kabbelende soap of een overlevingsstrijd? Uiteindelijk vormt conflict het hart van ieder goed verhaal. Kunstmatige conflicten zijn de brandstof van reality-tv. Deelnemers geven hun privacy op en accepteren een onbekende mate van lijden in ruil voor een mogelijke prijs en televisiebekendheid. Denk nog eens terug aan alle memorabele momenten die reality-tv ons tot nu toe heeft gebracht. De kans is klein dat je denkt aan momenten van harmonie. Misschien denk je wel aan ‘Terror Jaap’ van De Gouden Kooi, rollend in zijn eigen braaksel. ‘Complete chaos’ is dus waar kijkers en programmamakers stiekem op hopen. Volgens mij is Utopia bedacht in de hoop dat het in het honderd loopt. Dat maakt het programma misschien amoreel maar niet minder interessant. Kan het kwaad om nog eens ingewreven te krijgen dat we gedoemd zijn niet in een utopie maar in een dystopie te belanden?

Ebele Wybenga