Het nieuwe kijken #42

Arme spionnen, ik heb met ze te doen. Dankzij de laatste onthulling van Wikileaks, ‘Vault 7′, weten we dat ze kunnen meekijken en -luisteren door de camera’s en microfoons van onze met internet verbonden apparaten. De webcam van je laptop is een gluurgaatje waardoor diensten je op afstand kunnen bekijken. Dat geldt ook voor de smart-tv met stembediening en camera. Of je smartphone, een permanente luistervink met ogen van voor en van achter. Eigenlijk alles wat onder ’the internet of things’ valt en zintuigen heeft, is kwetsbaar voor misbruik door geheime diensten. Zelfs speelgoed. De nieuwste Furby, het pratende elektronische knuffelmonster, is tegenwoordig ‘connected’. Je krijgt zin om alles met een stekker, wifi of batterijen het raam uit te flikkeren.
Maar bekijk het eens van de kant van de stiekeme afluisteraar. Hoe ontstellend saai moet het niet zijn om die open microfoons en webcamstreams te monitoren. In de film Das Leben der Anderen zien we de Stasi-man eenzaam tijdens zijn afluisterdienst. Hoe zitten CIA-medewerkers erbij die via de smart-tv of slimme ijskast analyseren wat een vermeende staatsvijand meemaakt? Ze hopen natuurlijk op alles wat reality-tv zo aantrekkelijk maakt. Ruzies. Onverwacht naakt. Dingen die stuk gaan. De schaamteloosheid van de mens op onbewaakte ogenblikken. Maar ze krijgen een statisch camerastandpunt. Denk aan het typische beeld dat je van jezelf ziet op Skype. Een witte wand, een deurpost, een stukje boekenkast en een poster waarvan een hoekje loslaat omdat de blu-tec niet meer plakt. Een nijdig kijkend persoon die erop los tikt voor de laptop en regelmatig opstaat en een poos wegblijft. Dezelfde persoon die tientallen minuten lang zwijgend staart. Het geluid van een vuilniswagen op straat. Iemand die je niet kunt zien zegt dat het wc-papier op is. Wat ze horen lijkt op de geluiden die je meekrijgt als iemand je per ongeluk belt vanuit z’n broekzak. Ruis, voetstappen, verkeersgeluiden, een flard van een gesprek. Soms blijf ik dan even luisteren, maar ik heb nog nooit meegemaakt dat er iets spannends, grappigs of geheims gebeurt. Stel je voor dat het je werk is om dan aan de lijn te blijven.

Ebele Wybenga