Het nieuwe kijken #39

Utrecht Centraal is geen plek waar je voor je lol tijd doorbrengt. Het is een galmende hal waar elke dag tienduizenden mensen samenkomen zonder zich iets van elkaar aan te trekken. Ik beende afgelopen zomer met deze houding door de stationshal, een zo kort mogelijke lijn trekkend tussen het incheckpoortje en de roltrap, andere mensen vermijdend als obstakels in een computerspel. Tot mijn oog viel op een viertal wachtende mensen, mannen en vrouwen, niet ouder dan dertig, die net wat bedachtzamer leken dan de rest. Ze droegen volmaakt gemiddelde, onopvallende kleding: messenger bags en capuchontruien. In hun handen hielden ze smartphones met smoezelige hoesjes. Hun blikken kruisten elkaar niet. Maar ze bewogen synchroon, als door een onzichtbare hand geleid. Ze bewogen alledaags, maar niet willekeurig. Een tikje griezelig was het. Verbluft door deze kosmische toevalligheid liep ik verder naar mijn trein.
Maanden later stond ik tijdens de open dag van de Rijksacademie oog in oog met een tot in de allerkleinste details uitgeschreven choreografie. Verdeeld over vele tientallen vellen wit papier, in een zorgvuldig handschrift met piepkleine tekeningen. In het atelier werd een video geprojecteerd waarvan ik de inhoud herkende. Mijn ervaring op Utrecht CS bleek een werk van kunstenaars Sander Breure en Witte van Hulzen. De aanwijzingen bestonden uit tijden, patronen en instructies. ‘haal telefoon uit rechter achterzak’, ‘zet zonnebril op’, ‘draai 180 graden’. De kunstenaars wilden typische gebaren en bewegingspatronen van mensen in de publieke ruimte omzetten in een georkestreerde dans. Het plan werd dit jaar tussen 1 mei en eind oktober op werkdagen uitgevoerd. Een megalomane en uitzonderlijk stoïcijnse operatie. In totaal nam het optreden 786 uur in beslag. Zo georganiseerd als de performance was, zo spontaan was de videoregistratie. De kunstenaar hoefde niets zelf te vast te leggen. Voorbijgangers filmden uit zichzelf de performance en zetten de opnamen, voorzien van verwonderd commentaar, op YouTube. De kunstenaars plakten deze uploads zelf weer aaneen om aan kunstkijkers te laten zien wat ze gemist hebben op het station, op zomaar een dag, midden in Nederland.

Ebele Wybenga