Het nieuwe kijken #110
De opkomst van de video-essayist
Ebele Wybenga over wat hem opvalt op het kruisvlak van cinema en beeldcultuur.
Voor iedereen die iets wezenlijks te zeggen heeft en het niet erg vindt om een camera op zichzelf te richten is er een nieuw genre dat je een wereldwijd publiek kan bezorgen. Op YouTube is het video-essay uitgegroeid tot een bloeiende vorm van intellectueel entertainment.
Onbekende nerds die op hun zolderkamer beginnen met het opnemen, monteren en publiceren van hun meest verrassende analyses kunnen binnen een aantal maanden uitgroeien tot YouTube-sterren met een fanbase en sponsordeals. Natuurlijk zijn er miljoenen die op YouTube hun hart luchten over van alles en nog wat, maar een video-essay is een kunst apart.
Neem ‘video essayist and cultural critic’ Broey Deschanel. Deze Canadese student haalt regelmatig meer dan een miljoen views per aflevering met haar maandelijkse video-essays over film. In 41 minuten fileert ze bijvoorbeeld de acteertechniek method acting met een diepgravende analyse van de historische oorsprong, gelardeerd met filmfragmenten, citaten uit filmkritieken en snedig commentaar over de ijdelheid van acteurs. Tussendoor prijst ze een bepaald merk matras persoonlijk aan in een branded content intermezzo, want ze heeft genoeg volgers (meer dan 350 duizend) om een business te kunnen maken van haar opinies.
Het belangrijkste verschil met een geschreven essay is dat video-essayisten vaak zelf in beeld verschijnen, de kijker direct toespreken en een heel plakboek aan research en onderbouwing kunnen laten zien om hun punt te maken. Ze kunnen even diep in een onderwerp duiken als een schrijver zou doen, maar hebben een veel grotere gereedschapskist om hun stelling tot leven te brengen.
Het amateuristische is deel van de charme. Je moet als maker meeslepend kunnen vertellen over jouw fascinatie, maar juist niet met de professionele gladheid van een tv-presentator. Anders dan bij een documentaire hebben video-essays nooit reportage-elementen. De beste zijn opgebouwd rond een verrassend contraire opvatting over een onderwerp uit de populaire cultuur, samengevat in een titel die er meteen uit springt op een YouTube-thumbnail.
Omdat het een bijdrage is aan het publieke debat staan video-essays vaak bol van filmfragmenten die je normaal vanwege copyright niet zomaar zou mogen gebruiken. Veel video-essays gaan over film, beroemdheden of online cultuur maar er zijn ook fascinerende producties te vinden over de geschiedenis van de Afro-Amerikaanse keuken of de psychologie achter wachtrijen in Disneyland. Je denkt eerst dat het je niet interesseert, maar voor je het weet ben je dertig minuten verder.