Freeze Frame #11

Regisseur Shady El-Hamus (De libi) brengt maandelijks een ode aan een bijzondere filmscène. Deze maand: Faces van John Cassavetes.

Zij zit bovenaan de trap, hij onder. Hij steekt een sigaret aan en gooit haar het pakje toe. Samen roken ze in stilte, een stilte waarin de woorden van vlak ervoor nog nagalmen – “I hate my life“, zei ze tegen hem. “I just don’t love you.”

Faces speelt zich af in de nacht waarin het huwelijk van Richard en Maria definitief strandt. Deze laatste scène, ’s ochtends vroeg, is een van de weinige scènes tussen hen samen, want de film volgt hen vooral los van elkaar. Hij is die nacht op een feestje geweest en heeft daar een call girl ontmoet met wie hij de nacht doorbracht. Zij was op haar beurt uit met vriendinnen en nam een jonge jongen mee terug naar huis. Heel die nacht lang hebben we gezien hoe beide personages hun onvrede constant hebben weggedrukt, weggelachen en weggedronken. De leegte in hun ogen kregen we maar spaarzaam te zien omdat de façades zorgvuldig op werden gehouden. Tot dit moment. Want hier, samen rokend op die trap, is er slechts de pijnlijke realiteit.

De film speelt in 1968, toen menig Amerikaan streefde naar het perfecte plaatje – een groot huis, twee auto’s, een goede baan. Stellen gingen niet snel uit elkaar, persoonlijke onvrede werd niet openbaar erkend, de sociale druk was groot. In de films uit die tijd werd dat perfecte plaatje vooral bevestigd in plaats van bevraagd, maar John Cassavetes wilde met zijn film nu juist dat laatste. Een echte film maken waarin mensen echt praten en handelen. Een film waarin acteurs en cameravoering ‘lelijk’ durven te zijn, een film waarin mensen geen valse realiteit werd voorgehouden maar juist een spiegel – geen perfectie maar realiteit.

De personages in Faces gedragen zich als kleine kinderen, arme zielen die zich geen raad weten en zich laven aan escapistisch gedrag, maar Cassavetes oordeelt nooit en is wars van ironie – hij snapt deze mensen en maakt slechts hun kwetsbaarheid zichtbaar. Op het einde na wordt er constant gepraat in de film, voornamelijk over niks, alsof de personages met elk uitgesproken woord hun ongenoegen en verdriet steeds verder van zich af proberen te duwen. Bang voor stilte.

In de late jaren zestig zat Cassavetes persoonlijk in een lastige periode. Na het succes van zijn low-budget debuut Shadows werd hij verleid om in Hollywood te werken – een zeer ongelukkig huwelijk. Hij stond na hevige inhoudelijke conflicten met studiobazen al snel op meerdere zwarte lijsten en vroeg zich lang af of hij überhaupt ooit nog een film zou maken. Uiteindelijk besloot hij niet langer afhankelijk te zijn van de industrie maar het opnieuw zelf te doen, zoals met Shadows. Hij financierde Faces zelf, met alle risico’s van dien, maakte een meesterwerk en hervond zich.

John Cassavetes is de mentor waar ik altijd behoefte aan had en zijn boek Cassavetes on Cassavetes is mijn bijbel. Op hem kan ik altijd terugvallen in momenten van twijfel, gebrek aan inspiratie of een gevoel van stuurloosheid. Geïnspireerd door de Franse Nouvelle Vague en het Italiaanse Neorealisme introduceerde hij in Amerika films die niet over geld maar over het leven gingen, compromisloze films die uit het hart gemaakt werden. Want een Cassavetes-film is altijd oprecht, wat je er ook van vindt. Zijn films zitten zo bomvol passie dat ze bijna uit hun voegen barsten. Van zulke films zijn er niet veel.

Cassavetes leerde me om dicht bij mezelf te blijven, me nooit te laten afleiden door randzaken, nooit té aanwezig te zijn als regisseur in je eigen werk, en nog zo veel meer. Ik zal hem daar altijd dankbaar voor blijven.