Dansplaining #4

De ondraaglijke lichtheid van het streaming-tijdperk

Dan Hassler-Forest is ontdekkingsreiziger in populaire cultuur. De Indiana Jones van de filmwetenschappen zoekt maandelijks naar verborgen betekenissen en geheime kamers van de filmgeschiedenis.

Het streaming-tijdperk is een tijd van mediaovervloed: elke dag zoveel nieuwe content dat het niet bij te houden is. Het is een rijkdom die voor iemand die opgroeide in een huishouden met een klein stapeltje videobanden, drie televisienetten en een krakkemikkige buurtbioscoop haast onvoorstelbaar is.

Toch is er tegelijkertijd iets geks aan de hand. Toen ik vorig jaar mijn eerstejaarsstudenten opdroeg om de film Iron Man te kijken, was de reactie: “Hoe dan?!” De film bleek immers niet op Netflix te staan. Toen ik antwoordde dat je hem “gewoon” op dvd kunt kijken, voelde ik me opeens erg oud. Een beetje alsof ik iemand bij een treinstoring stond uit te leggen dat hij ook best met paard en wagen naar zijn werk kon gaan. Want nog maar een paar jaar geleden had het gemak van illegale downloads ervoor gezorgd dat nagenoeg iedereen voorgoed afscheid had genomen van al die stapels glimmende schijfjes.

Maar dat utopische moment waarop bijna de volledige filmgeschiedenis gratis en voor niks beschikbaar leek te zijn, bleek de opmaat voor commercieel streamen. Platforms als Netflix, Amazon Prime, Videoland en Disney+ zijn immers niet alleen betaalbaar en gebruiksvriendelijk – ze lijken de gemiddelde kijker ook voldoende te bieden.

Maar nu de streaming wars zijn losgebarsten, beginnen we te merken dat onze keuzevrijheid tegenvalt. Films en televisieprogramma’s van voor het jaar 2000 zijn buitengewoon schaars en naar cultfilms en internationale cinema hoef je al helemaal niet te zoeken. Want het gaat streamingdiensten nu alleen om het aantrekken van nieuwe abonnees en die haal je niet binnen met klassiekers van Hitchcock, Kurosawa, Agnès Varda of Edward Yang. De marketing van streamingdiensten draait puur om de hype die wordt gegenereerd door ‘Originals’ als Stranger Things, The Marvelous Mrs. Maisel en The Mandalorian.

De groeiende groep streaming-giganten zet alles op alles om hun claim op onze aandacht te vergroten. Daarbij vormen filmtheaters en vaste mediadragers onwelkome concurrentie. Disney geeft sinds kort dan ook geen toestemming meer om oudere titels nog in filmtheaters te vertonen en kondigde vorige week aan dat ze de productie van 4K-schijfjes gaan staken. Als je Alien of The Sound of Music wilt zien, wil Disney dat je dat alléén doet via hun eigen streamingdienst.

Gelukkig zijn er nog labels als Arrow, Criterion, Shout Factory, Warner Archives en Kino Lorber die zich blijven inzetten voor hoogwaardige uitgaves van klassiekers, cultfilms, arthouse en oude televisieseries. In tijden van lockdown blijkt die toegang tot een rijke verzameling media op vaste dragers waardevoller dan ooit: je verlost jezelf niet alleen van het eindeloos scrollen door een ellendige interface, het doet je ook beseffen hoe kleurloos en weinig beklijvend het middle of the road streaming-aanbod eigenlijk is.

Nu de grammofoonplaat na zijn voortijdige dood opnieuw een massapubliek heeft gevonden, is het tijd om ook het gemak van films en series op glimmende schijfjes te herontdekken.

Geschreven door Dan Hassler-Forest