Dansplaining #31

Dan Hassler-Forest zoekt als de Indiana Jones van de filmwetenschappen naar verborgen betekenissen en geheime kamers van de filmgeschiedenis.

De western is al jaren dood verklaard. Het genre dat de geschiedenis van Hollywood meer dan enig ander heeft gedomineerd, wordt in de 21e eeuw zelden meer gemaakt. Maar is de cowboy ook daadwerkelijk uitgestorven?

Laatst keek ik de klassieke western Two Rode Together (1961). Deze wat minder bekende film van grootmeester John Ford is een variatie op zijn beroemdste meesterwerk The Searchers (1956), waarin een groepje cowboys eropuit gaat om een jonge vrouw te redden die ontvoerd is door een stam wrede indianen. Zoals altijd in het genre draait het in deze films over de strijd tussen beschaving en barbarisme, die verbeeld wordt door het contrast tussen witte kolonisten en onmenselijke roodhuiden.

Terwijl ik deze Hollywood-klassieker zat te kijken, liep een van mijn kinderen naar binnen. Ik deed mijn best om een achtjarige uit te leggen waar de film over ging, maar dat viel me zwaar. Zonder de vanzelfsprekendheid die de western al vroeg in mijn leven had opgebouwd, viel er namelijk veel uit te leggen: over de frontier en de geschiedenis van de Verenigde Staten, over de genocide op de oorspronkelijke bevolking, over de mythologie van goede cowboys en slechte indianen die hier zorgvuldig omheen was opgebouwd.

Het was verfrissend om door de ogen van een kind naar deze ‘onschuldige’ filmklassieker te kijken. Opeens kon ik er niet meer omheen dat de indianen in klassieke westerns zelden door Native Americans worden gespeeld, maar vooral door nors kijkende witte acteurs met een dikke laag schmink op. De gevaarlijkste indiaan in Two Rode Together werd zelfs gespeeld door Woody Strode, een van de weinige zwarte acteurs die in de jaren vijftig een bescheiden loopbaan in Hollywood wisten op te bouwen.

Maar terwijl ik nadacht over de rijke maar pijnlijke geschiedenis van de western, werd ik me er ook van bewust dat de figuur van de cowboy eigenlijk nooit is verdwenen. Ze dragen geen cowboyhoeden meer, maar de helden van de hedendaagse Hollywood-film zijn net zo goed charismatische individualisten die met geweld optreden tegen de dreiging van barbarisme. Het is niet moeilijk om in moderne filmhelden als Captain America, Dominic Toretto en John Wick de reïncarnatie te zien van het archetype dat vroeger door Gary Cooper, John Wayne en Clint Eastwood werd belichaamd.

Het venijn van de cowboy zit in het idee dat heldendom is voorbehouden aan de eenzame individualist die zijn wereldbeeld hardhandig verdedigt. Je kunt er donder op zeggen dat elke mass shooter met een machinegeweer zichzelf – net als Travis Bickle in Taxi Driver – volledig herkent in de onsterfelijke cowboyheld die Hollywood ons blijft voorschotelen.