Dansplaining #2

Populaire cultuur oppervlakkig? Niet als je Dan Hassler-Forest erop loslaat. De Indiana Jones van de filmwetenschappen zoekt maandelijks naar verborgen betekenissen en geheime kamers van de filmgeschiedenis.

Sinds eind mei staat het tweede seizoen van de Amazon-serie Homecoming online. Voor filmgekken als ik was het eerste seizoen een onverwacht feest van herkenning. Niet alleen omdat filmster Julia Roberts in deze tien afleveringen een indrukwekkende comeback maakte, maar vooral omdat de soundtrack was opgebouwd uit indringende filmmuziek uit de jaren zeventig: regisseur Sam Esmail (Mr. Robot) zette letterlijk en figuurlijk de toon voor deze serie door muziek te gebruiken uit films als Marathon Man, All the President’s Men, The Thing en Scanners, en blaast daarmee zowel de sfeer als de politiek van de klassieke conspiracy thriller nieuw leven in.

Het hergebruiken van iconische filmmuziek gebeurt niet zo vaak, en al helemaal niet in tv-series. Ryan Murphy deed het eerder in American Horror Story, waarin hij met een aaneenschakeling van klassieke horrorthema’s een postmodern eerbetoon bracht aan dat genre. Precies zo verwijst Homecoming terug naar een periode waarin filmcultuur overliep met paranoïde antihelden op het spoor van obscure samenzweringen. Na de moord op JFK, het Watergate-schandaal en de Vietnamoorlog had het vertrouwen in de Amerikaanse regering een dieptepunt bereikt, en de cynische meesterwerken van Francis Ford Coppola, Alan J. Pakula en Brian De Palma gaven uiting aan dat gevoel.

In het decennium daarop werd korte metten gemaakt met deze achterdochtige instelling: de conservatieve Reagan-jaren werden ondersteund door een filmcultuur die de nadruk legde op traditionele heroïek in een eindeloze reeks blockbusters – van Star Wars tot het Marvel-tijdperk. Meer dan ooit bepalen dit soort films uit de Disney-stal het bioscoopaanbod.

Maar in het tijdperk van sociale media zijn complottheorieën werkelijk overal. Ze verspreiden zich snel en ongecontroleerd, ze krijgen geregeld nog een extra duwtje in de rug van extreemrechtse politici, en ze geven voor velen een gevoel van zekerheid in een steeds chaotischere wereld. De marxistische filosoof Fredric Jameson zei in de jaren negentig al dat complottheorieën het laatste houvast zijn voor mensen die zich verloren voelen in de onmetelijke complexiteit van globalisering en wereldwijd kapitalisme. Een fundamenteel ondoorgrondelijke werkelijkheid voelt opeens simpel en transparant als blijkt dat er één simpele verklaring achter zit.

De meesterlijke thrillers waar Homecoming op voortbouwt, waren wars van dit soort simplistisch denken. De hoofdpersonages van films als The Parallax View en The Conversation kwamen juist tot de onthutsende ontdekking dat er altijd meer aan de hand was dan één enkel complot: de rot zat diep, en liet zich niet door één plan besturen. Het waren daarom bovenal films die aanzetten tot kritisch denken.

Het eerste seizoen van Homecoming borduurde hier gretig op voort. Met vernuftig camerawerk en een geraffineerde vertelstructuur gaf het een nieuwe invulling van de klassieke conspiracy thriller. Met Janelle Monáe als nieuwe hoofdrolspeler voegt het tweede seizoen een nieuwe verhaallijn toe aan de ongrijpbare verhaalwereld van Homecoming, en daarmee aan de wederopstanding van een filmgenre dat relevanter aanvoelt dan ooit.