Tiger Shorts

Van Moermansk naar Spitsbergen, van de Altiplano naar de Vesuvius, van een zoutvlakte naar een andere planeet. Al deze plekken zijn niet vast te pinnen, zo blijkt uit het Tiger Shorts-programma van het Filmfestival Rotterdam.

Er is geen GPS in het heelal. Van niets wat je ziet, kun je zeggen waar het zich precies bevindt. Alleen de relatieve positie van twee deeltjes ten opzichte van elkaar kun je meten. Huygens ontdekte al: je kunt aan een voorwerp niet zien hoe snel het gaat. Alleen versnelling is absoluut meetbaar. Een vaste plaats in het heelal kun je aan een voorwerp niet toekennen.
De perfecte illustratie van dit fundamentele idee vormen een aantal Tiger Shorts uit het competitieprogramma van het Filmfestival Rotterdam. Allemaal draaien ze om een verschillend landschap. In travelling fields zet Inger Lise Hansen de wereld letterlijk op zijn kop. Ze filmde een desolaat stadslandschap in Moermansk en Montsjegorsk op het schiereiland Kola. Onder wordt boven, wolken en land worden omgewisseld zodat er een totaal nieuw beeld ontstaat, een verrassend sterk effect voor zo’n eenvoudig idee. Het aloude beeld van een aardbol waar onderaan mensen op hun kop bungelen, komt weer in herinnering. Rechtop bestaat niet in het heelal.
Ook heliocentric van het Engelse duo Semiconductor laat zien hoezeer onze blik afhankelijk is van de locatie waar we vandaan kijken. Semiconductor plaatste de zon precies in het midden van het beeld, terwijl de dagen verstrijken. De zon staat zo eindelijk eens stil, net als in het echt. Het voorbijtrekkende landschap maakt precies de beweging die het ook daadwerkelijk maakt tijdens het draaien van de aarde. Onder wordt boven in travelling fields, draaien wordt stilstand in heliocentric. Beide films prikkelen onze ingesleten blik en laten zien hoe relatief plaats is. Film is hier geen willekeurig medium maar een noodzakelijk vehikel om ons dit fenomeen te kunnen laten zien.

Achtertuin
Ook desert 79ø: 3 journeys beyond the known world van Anna Abrahams wil over de randen van de kenbare wereld kijken. Opnames van het ongenaakbare landschap van Spitsbergen, gefilmd in verschillende tinten wit, worden afgewisseld met verslagen van drie historische poolreizen. Een daarvan verhaalt over de verbaasde Inuit die John Ross tegenkwam in Arctisch Canada. Zij dachten dat ze de enige mensen op aarde waren. Voor hen bestond er niets anders dan het landschap dat ze kenden en waarin ze net konden overleven. Wat je ziet, is wat je weet.
De Italianen die aan de voet van de Vesuvius zijn neergestreken, hebben het vulkaanlandschap als achtertuin. In empirical effect van Rosa Barba is te zien hoe wetenschappers in het Osservatorio Vesuviano proberen te meten wat onmeetbaar is, en zekerheid willen krijgen over iets wat altijd onzeker zal blijven. Echte lavagolven vloeien over in seismische golven op een computerscherm, maar empirisch onderzoek is niet genoeg om de vulkaan te leren kennen. Er is te veel ruis.

Weldadige orde
En ruis is juist wat vermeden moet worden, zo laat oops wrong planet van Anouk De Clercq zien. Het ‘Oops wrong planet’-syndroom duidt op mensen met autisme of Asperger die zich een vreemde voelen in deze wereld en het liefst alle ruis zouden verbannen. De Clercq maakte, na een zeer boeiende correspondentie met een autistische man, een subtiele computeranimatie van een andere planeet waar wel een weldadige orde heerst.
De aarde zelf lijkt wel op een andere planeet in centipede sun van Mihai Grecu en scene 32 van Shambhavi Kaul. centipede sun is gedraaid op de Altiplano in de Andes en draait bekende beelden om: stukken rots vallen omhoog en zeedieren liggen niet in het water maar verspreid op het land. Het landschap van de Altiplano leidt zo zijn eigen leven. In de Indiase kortfilm scene 32 komt een zoutlandschap in India juist tot stilstand, maar ook deze rust is een illusie. Want niets staat stil.

Mariska Graveland

Bovengenoemde films zijn te zien in het Tiger Shorts- en Spectrum Shorts-programma op het Filmfestival Rotterdam vanaf 28 januari t/m 1 februari, en sommige zijn nog een keer te zien op de kortefilmmarathon op 6 februari.