Telefilms – 11 mei 2017

Het voorjaar is aangebroken en dus zijn ze er weer, geflankeerd door Hollandse nieuwe, asperges en zomerkoninkjes: zes nieuwe Telefilms. De frivolere producties Het schnitzelparadijs en Bolletjes blues waren al in de bioscoop te zien. De resterende films voor televisie vallen onder de noemer ‘degelijk en serieus drama’.

In de jaren zeventig en tachtig waren dialogen, geluid, plot en karakterontwikkeling in Nederlandse speelfilms — enkele uitzonderingen daargelaten — over het algemeen knullig en onbeholpen. Het is eigenlijk al heel wat dat de vaderlandse producties die onder de noemer Telefilm worden gemaakt daar zelden last van hebben. Ambachtelijkheid heeft het afgelopen decennium vaste voet aan de grond gekregen in de Nederlandse filmwereld. Dat levert niet automatisch bevlogen films op, maar als publiek word je tenminste niet meer opgezadeld met de kromme tenen en plaatsvervangende schaamte van weleer. Als zulk vakmanschap ook nog wordt ondersteund door een aansprekend verhaal kan dat prima filmdrama opleveren.
Een voorbeeld daarvan is De uitverkorene. De Telefilm gaat over het fictieve informaticabedrijf van de diepgelovige broeders Johan en Peter van der Laan, die overduidelijk zijn gebaseerd op de oprichters van het teloor gegane miljoenenbedrijf Baan. Coscenarist en hoofdrolspeler Kees Prins vermoedde dat achter het dramatische faillissement van de Veluwse softwaregigant een broedertwist schuil moet zijn gegaan van Kaïn en Abel-achtige proporties. De verhoudingen tussen de visionaire ondernemer Johan (Prins) en diens voor de financiële afhandeling verantwoordelijke broer Peter (Pierre Bokma) komen op scherp te staan door boekhoudkundig gerommel. De affaire komt aan het rollen als Peter een kneedbare jonge economiestudent (Tijn Docter) binnenhaalt als financieel directeur. Niet alleen verzet de jongeman zich onverwacht tegen de malversaties waar hij zijn handtekening onder moet zetten. Bovendien legt hij het als ongelovige aan met de keurige dochter van Peter. De tragische ontknoping is net iets teveel van het goede. De parallel die de film tussen de regels door trekt tussen de religie van de beurskoersen en het steil gereformeerde geloof van de Van der Laans komt echter prima uit de verf. De gedegen (acteurs)regie van Theu Boerman doet de rest.

Sletje
Het script van De uitverkorene werd mede geschreven door Frank Ketelaar, die tevens zijn eigen scenario Escort mocht verfilmen. Veel wat goed is aan de opbouw en uitwerking van De uitverkorene deugt juist niet aan deze thriller over hebzucht en moord in Amsterdamse arbeiderskringen. Vooral de uitleggerige flashbacks ontsieren dit verhaal over een escortmeisje (Rifka Lodeizen) dat na haar huwelijk met een steenrijke cliënt in de problemen komt als blijkt dat deze intens nare man helemaal niet, zoals ‘beloofd’, binnen zes maanden gaat overlijden aan zijn vermeend terminale ziekte. Lodeizens geloofwaardige vertolking van een Mokumse kapster-met-een-dubbelleven wordt teniet gedaan door overbodig crimineel gehannes met de Australische zoon van haar miljonairsechtgenoot en met haar macho vriendje (Bastiaan Ragas), dat haar voortdurend zogenaamd volks aanduidt als ‘mijn sletje’. In de geforceerd spannende ontknoping vangen we ook nog een glimp op van de maatschappelijke relevantie waaraan de Telefilms geacht worden te voldoen. Het is er alleen wel met de haren bijgesleept.
Karim Traïdia bewerkte Vonne van der Meers spirituele bestseller Eilandgasten. In een stel strandhuisjes op Vlieland zien we gasten met verschillende problemen voorbij trekken. Een jong echtpaar met kind probeert bijvoorbeeld een gevalletje overspel te verwerken, terwijl de vakantiebuurvrouw maar tergend langzaam inziet dat haar door carrièreperikelen geplaagde man een egocentrische lul is. De parade van relationele en persoonlijke problemen op dat waddeneiland doen denken aan de formule van de televisieserie ‘Loveboat’. Maar dan zonder die o zo lollige cruiseschipbemanning — eigenlijk überhaupt zonder een zweem van humor. De personages en hun problemen zijn uitgewerkt volgens dezelfde schematische scheidslijnen die we kennen uit Traïdia’s eerdere films Les diseurs de vérité en het schromelijk overschatte De Poolse bruid. Gelukkig is de import-Algerijn nog niet zijn oog voor het Hollandse landschap verloren: Vlieland ligt er prachtig bij in Eilandgasten.

Fantasy-spel
Als het Telefilmproject ooit al bedoeld was om nieuw talent een kans te geven, is dat voorbijgegaan aan de IKON. Van de 45 (!) tot dusver voltooide Telefilms nam de interkerkelijke omroep er vier voor zijn rekening. En steeds weer nam Eric Oosthoek als hoofd drama van die omroep zelf plaats op de regiestoel. Eerlijk is eerlijk: in zijn onderwerpskeuze is Oosthoek niet eenkennig. In zijn eerste Telefilm Saint Amour voerde hij Antonie Kamerling op als een met zijn geloof worstelende kloosterling, in NovemberLicht weigert een bejaarde polderbewoonster koppig haar huis te verlaten bij een dreigende overstroming, en in Gebroken rood besluiten enkele verzetsstrijders op leeftijd dat ze de wapenen weer moeten opnemen in hun gevecht tegen de oprukkende maatschappelijke verloedering. In Kilkenny Cross gooit Oosthoek het weer over een hele andere boeg, want ditmaal volgen we een zeventienjarige jongen die verslaafd is aan het fantasy-spel ‘Magic the gathering’. Na een aanvaring met zijn ouders belandt hij in Ierland, wat voor cameraman Goert Giltay aanleiding is tot het schieten van een boel mooie plaatjes. En dat het drama degelijk is: dat spreekt inmiddels bijna vanzelf.

Fritz de Jong

Telefilm 2006
Uitzendingen op Nederland 3:
Het schnitzelparadijs (NPS/Martin Koolhoven), 6 mei
Kilkenny Cross (IKON/Eric Oosthoek), 13 mei
Eilandgasten (NCRV/Karim Traïdia), 20 mei
Escort (VARA/Frank Ketelaar), 27 mei
De uitverkorene (VPRO/Theu Boermans), 3 juni
Bolletjes Blues (RVU/Karin Junger), 10 juni