Reykjavik Film Festival

In 2008 stortte tijdens het Reykjavik Film Festival door de kredietcrisis bijna heel IJsland in. Drie jaar later met de achtste editie van het RIFF keerden we terug. Directeur Hrönn Marinósdóttir: "Wij IJslanders zijn gewend om te vechten."

Als de crisis buiten Griekenland ergens merkbaar zou moeten zijn, dan is dat in IJsland. Want net als Griekenland kampt het land met torenhoge buitenlandse schulden. Maar terwijl in Zuid-Europa de economie compleet lijkt vastgelopen, krabbelt IJsland alweer overeind. Er is zelfs sprake van een lichte economische groei. Op het documentaire filmfestival in Thessaloniki (waar voormalig RIFF-programmeur Dimitri Eipides de scepter zwaait) werden afgelopen editie de toegangsprijzen gehalveerd, als gevolg van de crisis. In Reykjavik zijn zulke draconische maatregelen niet nodig. Het festival trok met 27.000 bezoekers nog nooit zoveel filmliefhebbers.

Provocatie
Toch ging de crisis niet ongemerkt aan het festival voorbij. "Het festival is twintig procent kleiner dan vorig jaar", vertelt Marinósdóttir. "De regering en de stad verlaagden hun subsidies het afgelopen jaar met dertig procent. Dat betekent dat we meer dan ooit afhankelijk zijn van bedrijven en individuen. Het is een wonder dat er in dit land nog zo veel mensen hart hebben voor dit culturele evenement. Jonge mensen komen ons voor niets helpen. En kleine bedrijven dragen hun steentje bij, net als de toeristische industrie." Dus is er elke avond een uitgebreid diner in een Reykjaviks restaurant, worden er tripjes georganiseerd naar de geisers en de befaamde Blue Lagoon en geven studenten gratis rondleidingen in de stad.
Opvallend was de locatie van de slotavond: de omstreden, uiterst prestigieuze Harpa Concert Hall, een project waaraan net voor IJslands bankroet werd begonnen en dat ondanks hevige tegenstand en zware politieke discussie werd voltooid. Het enorme gebouw staat provocerend in het centrum van de stad, als een lange neus naar de crisis. Marinósdóttir is blij met het nieuwe concertpodium. ‘Veel mensen waren tegen omdat ze het een geldverslindend project vonden. Wat ze vergaten is dat zoiets ook weer geld zal opleveren. Het geeft de cultuur en het toerisme een boost, dus we werken graag met ze samen. Net als film, daar moet je ook eerst in investeren voordat het iets oplevert.’

Faust
Sokurovs Faust is een goed voorbeeld volgens Marinósdóttir. "Sokurov was in 2006 te gast op het festival. Hij was zo onder de indruk van het landschap dat hij vertelde terug te willen komen om te filmen. En dat deed ie. De laatste tien minuten van Faust zijn opgenomen op IJsland. Daar zijn we trots op. Sokurov heeft zeventig miljoen kronen geïnvesteerd en een IJslandse acteur gebruikt — die speelt de vader van Faust. Dat is wel een directe verdienste van het festival want het ligt niet voor de hand dat iemand naar IJsland komt om te filmen. Het is ons gelukt om van het festival een evenement te maken waar de internationale filmwereld graag komt." Ook Ridley Scott wist de weg naar het eiland te vinden. Hij maakte afgelopen zomer opnamen voor zijn volgend jaar uit te komen film Prometheus, aan de voet van de recentelijk actieve vulkaan Hekla. Scott maakte dit jaar ook bekend bezig te zijn met voorbereidingen voor de film Reykjavik, over de legendarische ontmoeting tussen Gorbatsjov en Reagan in de IJslandse hoofdstad.
Reykjavik verwelkomde tijdens het festival nog een andere grote filmmaker. Béla Tarr werd geëerd met een Lifetime Achievement Award, een klein retrospectief en een ontvangst bij de IJslandse president Olafur Ragnar Grimsson. De ontvangst van een kleine vijftig festivalgasten was, geheel in stijl met de IJslandse traditie, zeer low profile. Na afloop van de ceremonie werd er gedronken en mocht iedereen Grimssons huis doordwalen. Beveiliging was er niet.

Skyr
Het filmfestival verwelkomde dit jaar ook twee nieuwe programmeurs, Peter Wintonick (ook verbonden aan IDFA) en Giorgio Gosetti, directeur van de Venice Days sectie in Venetië. De eerste is verantwoordelijk voor een selectie documentaires, de laatste vervangt Dimitri Eipides, die na zijn benoeming in Thessaloniki geen tijd meer had, als programmeur van de competitie New Visions.
Tijdens het festival werd traditiegetrouw geprotesteerd voor het parlementsgebouw. Voor allerhande kwesties waren voor- en tegenstanders uitgerukt. Ook dat is traditie: omwille van de efficiëntie worden verschillende demonstraties bij elkaar geveegd en kan iedereen fijn voor zijn eigen zaak pleiten. Toch viel op dat er meer overeenstemming heerste dan andere jaren. De gemeenschappelijke deler bleek de inflatiegebonden lening, waardoor tienduizenden IJslanders nog altijd niet in staat zijn hun hypotheek af te lossen. De stemming was grimmig: behalve met eieren en verfbommen werd er ook met Skyr gegooid (een typisch IJslands zuivelproduct). Marinósdóttir zag vooral de zonnige kant. "De IJslandse mentaliteit is koppig. We zijn gewend te vechten en moeilijkheden te overwinnen. Als we iets goeds hebben, zullen we dat niet snel uit handen geven. Dat geldt bijvoorbeeld voor onze rijke culturele scene. Er is genoeg reden om positief te zijn."

Nicole Santé

Drie films
die na het RIFF ook in Nederland te zien zouden moeten zijn.

Atmen
Mooi uitgebalanceerde film over een jonge delinquent die aan de slag gaat als assistent-begrafenisondernemer en paradoxaal genoeg weer langzaam in het leven komt te staan. Vorm, inhoud en ritme komen perfect samen, Thomas Schubert weet als protagonist Roman zowel mededogen als irritatie op te roepen, en de debuterende Oostenrijkse regisseur Karl Markovics weet precies alle valkuilen van cliché en sentimentaliteit te vermijden.

Adalbert’s Dream
In Reykjavik was ook veel aandacht voor de Roemeense film, met in de competitie het uitbundige Adalbert’s Dream van Gabriel Achim. Het speelt aan de vooravond van de grote politieke omwenteling, met als plaats van handeling een typisch communistische staalfabriek. Centraal staat een voorlichtingsfilm die tijdens een feestelijke bijeenkomst wordt gepresenteerd aan partijbonzen. Achim gebruikt absurde dialogen en originele cameravoering en vooral bizar authentiek archiefmateriaal — waaronder plastisch getoonde, gruwelijke gevolgen van bedrijfsongevallen, om werknemers af te schrikken.

Our Own Oslo
Een publiekslieveling was Our Own Oslo van Reynir Lyngdal. Een onvervalste komedie, zij het met dat typisch IJslandse gevoel voor tragedie, over een onwaarschijnlijke relatie tussen de degelijke Harald en de menselijke wervelstorm Vilborg, een alleenstaande moeder. De doldwaze ontwikkelingen op een vakantiecomplex, royaal overgoten met drank en muziek, zorgden bij het publiek voor kreten van herkenning.