Pioneers of African American Cinema

Zwarte filmpioniers adresseerden in de jaren twintig en dertig complexe kwesties over de zwarte identiteit in stille en vroege geluidfilms. Pioneers of African American Cinema wil deze vergeten filmgeschiedenis toegankelijk maken.

In het ijzingwekkende slot van de documentaire I Am Not Your Negro citeert regisseur Raoul Peck auteur James Baldwin: "The history of America is the history of the negro in America. And it’s not a pretty picture." Het feit dat de films in de collectie Pioneers of African American Cinema de tand des tijd amper doorstaan hebben, bewijst dat dat laatste ook geldt voor de Amerikaanse filmgeschiedenis. Deze vroege stille en geluidsfilms gemaakt door en voor zwarte Amerikanen zijn dikwijls incompleet, lijken hier en daar uit elkaar te vallen en werden in enkele gevallen lange tijd volledig verloren geacht.
Een deel van de films in Pioneers of African American Cinema waren niet eens voor de bioscoop bedoeld maar voor de kerk, waar zwarte kerkgangers via film gewaarschuwd werden voor de vele zonden op de weg naar verlossing. Films als Hell-Bound Train (1930) en Heaven-Bound Traveler (1935) laten zien wat er met zondaars gebeurt. Diegenen die trouw blijven aan de bijbel worden beloond, de rest krijgt een enkeltje hel. Er werden ook films buiten het kerksysteem gemaakt, maar die leden vaak onder te kleine budgetten. Zo kon filmpionier Oscar Micheaux zich amper extra opnames veroorloven voor zijn vroege, lastig te realiseren geluidsfilms.
Hoewel Micheaux’ geluidfilms als Veiled Aristocrats (1930) en The Girl from Chicago (1932) interessante verhaallijnen bevatten, stellen ze op technisch niveau teleur, zeker als je ze vergelijkt met zijn eerdere stille film Within Our Gates (1920). Micheaux gaf daarmee een tragisch en gelaagd antwoord op D.W. Griffiths racistische The Birth of a Nation (1919). In tegenstelling tot Griffith laat Micheaux trauma’s in de zwarte gemeenschap na een lynchpartij zien. Toch censureerden meerdere staten juist Within Our Gates omdat de inhoud te gevoelig lag. Daardoor werd een originele print van de film tot en met de jaren zeventig verloren geacht.
Dat deze film (vooralsnog de oudste volledige speelfilm van een zwarte regisseur) bijna voorgoed verloren leek, geeft aan dat ook de filmgeschiedenis een selectief proces is. Baldwin concludeert dan ook in zijn filmessay The Devil Finds Work: "Er wordt gesteld dat de camera niet kan liegen, maar we laten hem zelden toe iets anders te doen dan dat, omdat de camera ziet waar je hem op richt." De pioniers van de zwarte cinema waren de eersten die hun camera daarop richtten. Hun films vormen daarom een fascinerende, alternatieve filmgeschiedenis die zich bijna volledig buiten het witte oog heeft voltrokken.

Hugo Emmerzael

Pioneers of African-American Cinema is verkrijgbaar op import blu-ray (Kino Lorber) en is te zien op Netflix.