Online-distributie

Hoe word je een idool? Dat moeten steeds meer onafhankelijke regisseurs zich afvragen, op zoek naar ongebruikelijke manieren om hun film onder de aandacht te brengen.

Toen Geert Wilders fitna online zette dreigde de website onder de belangstelling te bezwijken. Dankzij internet heeft een filmmaker nu geen onwillige distributeurs, zaalhouders of omroepen meer nodig om zijn meesterwerk rechtstreeks onder de aandacht van de kijker brengen. Er is, in theorie, geen drempel meer tussen kunstenaar en publiek.
Dat moet menigeen als muziek in de oren klinken in een tijd waarin het voor onafhankelijke filmmakers steeds moeilijker wordt om uit het festivalcircuit te ontsnappen. Zelfs een gerenommeerde ‘indie’ als John Sayles ziet zich gedwongen ongebruikelijke wegen te bewandelen voor het aan de man brengen van honeydripper, waarin Danny Glover de eigenaar van een noodlijdend bluescafé in de jaren vijftig speelt. Sayles trok met de muzikanten uit zijn film naar een bluesfestival en probeert nu via kerken en scholen een (zwart) publiek voor zich te winnen.
Vrijwel alle grote Amerikaanse studio’s gaan hun films nu ook als betaalde download aanbieden, dus er moet iets te verdienen zijn. Aan de andere kant heeft het aan het Filmfestival Rotterdam gelieerde Tiger Online de overname van sponsor Tiscali door KPN niet overleefd. De Nederlandse liefhebber van kwaliteitsfilms hoeft echter niet te treuren. Cinemalink.tv presenteert zich sinds begin mei als nieuwe ‘portal’ voor arthousefilms (zie kader).
Online-distributie via internet is een nieuw terrein met veel mogelijkheden en weinig zekerheden. Een typisch internetfenomeen is bijvoorbeeld de ontdekking dat grote webwinkels als boekhandel Amazon of muziekverkoper iTunes meer omzet halen uit de grote massa van minder bekende titels (de zogenaamde ‘Long tail’) dan uit het veel kleinere aantal tophits. Wauw! Je hoeft niet meer beroemd te zijn om toch mee te tellen, denkt de kleine zelfstandige filmmaker nu hoopvol. Daarbij wordt wel eens uit het oog verloren dat het profijt van die lange staart vooral gaat naar de aanbieder die al dat materiaal heeft verzameld. Van iedere afzonderlijke titel blijven de verkoopaantallen doorgaans laag.
Wie als filmmaker wil profiteren van internetdistributie zal meer moeten doen dan genoegen nemen met een plaatsje in de collectie van een downloadsite. Aan de succesvolle verspreiding van Wilders’ huisvlijt was een wereldwijde waarschuwingscampagne vooraf gegaan. En misschien nog wel belangrijker: fitna was gratis.
Kevin Kelly, voormalig redacteur van het nieuwe-mediatijdschrift Wired, meent een manier gevonden te hebben om te ontsnappen aan het treurig wegkwijnen in een uithoek van de lange staart. Een filmmaker, schrijver of musicus die van zijn werk wil leven hoeft niets anders te doen dan via internet een kring van 1000 trouwe fans om zich heen te verzamelen. Onder trouwe fans verstaat hij liefhebbers die zo fanatiek zijn dat ze alles van hun idool willen kopen. Maar is dat niet het verschuiven van het probleem? Want hoe word je een idool?
Hoe werkt het nu echt?

Postcode
four eyed monsters — in de Filmkrant al eens besproken in de rubriek Thuiskijken — is een origineel en inventief op MiniDV gedraaid romantisch docudrama waarin de makers Susan Buice en Arin Crumley min of meer hun eigen kennismaking naspelen. Na de première in januari 2005 op het Slamdance Film Festival mochten ze zich verheugen in een lovende recensie in het vakblad Variety. In datzelfde jaar volgde een groot aantal vertoningen op andere festivals. Dat leverde veel waardering en een handvol prijzen op, maar verder gebeurde er niets.
"Aan die festivals hebben we niet zoveel gehad", vertelt Susan Buice nu in een telefoongesprek. "Distributeurs waren niet geïnteresseerd omdat onze film geen bekende gezichten heeft of andere aanknopingspunten voor de marketing. Festivals betalen niet voor de vertoningen en we weten niet wie er naar onze film zijn komen kijken."
Buice en Crumley besloten de zaak in eigen hand te nemen. Als promotiemiddel maakten ze een soort making-of-serie in de vorm van een video-podcast voor Apple’s iPod. De afleveringen zetten ze ook op allerlei blogs en netwerksites zoals MySpace. Ze vroegen daarbij of mensen in hun reactie hun postcode wilden vermelden. Die werden vervolgens uitgezet op een kaart en zodra er in een stad 150 mensen waren die te kennen hadden gegeven four eyed monsters te willen zien boekte het duo Buice-Crumley daar een theater.
"We organiseerden op die manier vertoningen in een stuk of zes steden, en kwamen daar telkens na een week terug zodat er ook mond-tot-mondreclame kon ontstaan", aldus Buice. Al de activiteit leidde tenslotte tot een bioscooppremière op 1 december 2006 in Greenwich Village, New York.

Noviteit
De volgende stap was YouTube. Halverwege 2007 was four eyed monsters de eerste lange speelfilm die daar een aantal weken lang gratis was te bekijken. Die noviteit leverde veel publiciteit op en Buice en Crumley wisten met hulp van YouTube ook een sponsor te vinden. In ruil voor een link naar Spout.com maakte deze netwerksite voor filmliefhebbers voor iedere nieuwe aanmelding een dollar aan de makers van four eyed monsters over. Eind 2007 was de stand bijna 50.000 dollar, ongeveer net zoveel als de productie aanvankelijk had gekost, met de aantekening dat iedereen er voor niks aan had meegewerkt.
Het promoten van hun film was voor Buice en Crumley een paar jaar lang bijna een fulltime-baan. Door de groeiende bekendheid — één miljoen mensen bekeken four eyed monsters op YouTube — begon nu ook de verkoop van dvd’s en downloads vanaf hun eigen website en B-side (een dvd- en downloadsite voor onafhankelijke filmmakers) aan te trekken. Hun grootste slag tot nu toe is de verkoop van de dvd- en televisierechten aan het digitale kabelkanaal IFC voor een bedrag van 100.000 dollar.
Bij elkaar heeft four eyed monsters nu zo’n kwart miljoen dollar opgebracht — naar Hollywoodbegrippen volstrekt te verwaarlozen, maar voor een indie die gewend is aan microbudgetten net de moeite waard. De grootste bijdrage is de deal met IFC, gevolgd door de sponsordollars. Pas daarna komen de recette van de deels zelf georganiseerde bioscoopvertoningen (krap 30.000 dollar) en de opbrengst van de redelijk lopende dvd. De betaalde downloads bungelen voorlopig nog onderaan.
Buice beaamt dat ze internet in de eerste plaats hebben gebruikt als marketinginstrument en voor het opsporen van publiek. Op dit moment is als gevolg van de overeenkomst met IFC de betaalde download zelfs tijdelijk gestopt. Wel is de verwachting dat four eyed monsters in de nabije toekomst via iTunes te downloaden zal zijn.

Mode
Houston King behartigt als financieel adviseur de belangen van onder andere Andrew Bujalski, een andere New Yorkse no-budgetfilmmaker wiens mutual appreciation twee jaar geleden voor de Rotterdamse Tigercompetie was geselecteerd. Ook mutual appreciation is online aangeboden, maar ook hier pas na bioscoopvertoning. De opbrengst was gering. King gelooft dat online-distributie interessant kan zijn voor onafhankelijke filmmakers, maar in financieel opzicht mag er de eerstkomende jaren nog niet veel van verwacht worden.
"Om te kunnen profiteren van recensies zullen onafhankelijke films een bioscooppremière nodig hebben om door de recensenten en publiek opgemerkt te worden. Uiteindelijk werkt dat door in de dvd- en online-verkoop. Maar als het aantal filmcritici en kranten blijft afnemen zal marketing via internet snel aan belang winnen."
Het is natuurlijk ook nog altijd mogelijk om je te onderscheiden door tegen de mode in te gaan. Ook Jennifer Shainin en Randy Walker moesten constateren dat hun digitaal gedraaide debuut apart from that op festivals een warm onthaal kreeg (ook in Variety), maar dat distributeurs geen raad wisten met dit ontroerende en poëtische, Altman-achtige juweeltje.
"We hebben bij het maken van de film ook nooit nagedacht over marketing, festivals, sales agents of distributie. En ik ben blij dat we dat niet gedaan hebben. Ik ben ervan overtuigd dat het veel belangrijker is om iets te maken wat persoonlijk en eerlijk is, en je niet te laten afleiden door al die andere bijkomstigheden", aldus Walker in een e-mail.
"Er zijn natuurlijk filmakers die voor een breed publiek willen werken en hopen op financieel succes. Anderen maken films zoals muzikanten muziek maken, gewoon omdat ze er van houden, zonder dat er een bedrijfsplan achter zit."

apart from that

Plank
Walker bekent dat ze wel even hebben geflirt met internetdistributie en dat apart from that over een tijdje ook wel ergens online te vinden zal zijn, maar uiteindelijk zochten ze het in een heel andere richting. In ieder geval wilden ze voorkomen dat de nu op dvd uitgebrachte film zou verkommeren op de plank van een grote dvd-winkel waar de marketing in handen is van mensen die hem niet eens bekijken. "Lach niet, dat komt voor."
"We wilden hem aanbieden als een kunstwerkje, op een manier die onze persoonlijke relatie met deze film weerspiegelt." Daarom is dit impressionistische groepsportret, dat met veel gevoel voor sfeer en emotie de levens van een aantal mensen in een kleine multiculturele uithoek van Amerika schetst, niet zomaar in een dvd-doosje gestopt.
apart from that is nu verkrijgbaar in een stijlvolle uitvoering met veel extra’s, samen met boek van 80 pagina’s met veel fotomateriaal en dagboekfragmenten van de acteurs, kijkjes achter de schermen en een cd met de soundtrack van de film. Walker en Shainin hebben de dvd-winkel gemeden. apart from that is te vinden bij de betere boekwinkels en te bestellen via hun eigen website. Het zal op die manier altijd een piepkleine en betrekkelijk onbekende film blijven, maar dat vinden ze niet erg. Zoiets moois kan je niet downloaden.

Leo Bankersen

four eyed monsters:
foureyedmonsters.com
B-side:
bside.com
apart from that:
foreignamericanpictures.com/apart_from_that

Cinemalink.tv

Oscarwinnaar die fälscher, Haneke’s la pianiste of klassiekers als rocco e i suoi fratelli van Visconti, deze en nog veel meer begerenswaardige titels zijn sinds begin mei allemaal te vinden bij cinemalink.tv.
Voorlopig is deze nieuwe downloadsite gevuld met 250 titels uit de collectie van initiatiefnemers Cinemien Film & Video Distribution, Homescreen (Nederland) en ABC Distribution (België). Uitbreiding wordt in het vooruitzicht gesteld, tot mogelijk al zo’n 1000 titels aan het eind van dit jaar. Cinemalink streeft er naar om in samenwerking met andere arthousedistributeurs uit te groeien tot dé portal voor de internationale onafhankelijke kwaliteitsfilm. Men staat ook open voor filmmakers die nog geen andere Nederlandse distributie hebben kunnen vinden, maar stelt daarbij wel de gebruikelijke kwaliteitseisen.
De klant kan kiezen voor eenmalig online bekijken (streaming) of onbeperkt, na downloaden op de harde schijf. Een dvd branden kan (nog) niet.