Lynch en televisie

Wereldwijd kijken miljoenen mensen uit naar het nieuwe seizoen van Twin Peaks. Geen wonder: de serie zette in de jaren negentig de toon voor de tv-cultuur zoals we die tegenwoordig kennen.

Op 8 april 1990 hoorde de wereld voor het eerst de legendarische openingsakkoorden van Twin Peaks. Maar eigenlijk begon het verhaal van de serie veel eerder: toen de agent van David Lynch hem aanspoorde een tv-serie te maken over het ‘echte Amerika — jouw visie van Amerika’.

Na een pitch bestelde omroep ABC de pilot voor een serie over de moord op Laura Palmer bij filmmaker David Lynch en tv-schrijver Mark Frost (Hill Street Blues). Een ongekende beslissing. Let wel: dit was lang voor The Sopranos of The Wire. Het was een gok die de nodige publiciteit opleverde: nog voor de serie in première ging kopte het Engelse tijdschrift Connoisseur over Twin Peaks: ‘The show that will change TV forever‘, daarmee doelend op zowel de makers, de vorm als de inhoud.

Koffieautomaat
Het resultaat was een miljoenenpubliek voor de eerste aflevering. Geschat wordt dat een derde van alle televisiekijkers in de VS naar die eerste uitzending keek. Om de dag erop samen te komen rondom de koffieautomaat en het te hebben over de vragen die de serie opriep. Frosts ervaring bij de politieserie Hill Street Blues had hem geleerd hoe je zowel een doorlopende verhaallijn moest schrijven als elke aflevering een afgerond verhaaltje moest vertellen. In Twin Peaks benutte hij die kennis, met consternatie bij het publiek tot gevolg: want was Twin Peaks nou een detectiveserie vermomd als een soapserie? Of andersom?

Het publiek was verward, ABC in paniek. Ze dwongen de makers om in het tweede seizoen met een oplossing te komen. En probeerden Twin Peaks uiteindelijk de genadeklap te geven door de serie te verplaatsen naar de late zaterdagavond. Dat liet Lynch niet over zijn kant gaan: hij riep kijkers van Late Night with David Letterman op om brieven naar ABC te schrijven zodat de serie zijn oorspronkelijke tijdstip op de donderdagavond zou behouden. Het lukte, al leverde de actie geen derde seizoen op.

Mulholland Drive
Wat het wel opleverde was een gespannen verhouding tussen ABC en Lynch. Zie voor een mooie illustratie de exploderende televisie als opening van de Twin Peaks-prequel Fire Walk with Me (1992). Toch ging de omroep nogmaals met de regisseur in zee. Tijdens de begindagen van Twin Peaks had ABC lucht gekregen van Lynch’ idee voor een spin-off rondom het door Sherilyn Fenn gespeelde personage Audrey, getiteld Mulholland Drive. Ze investeerden zeven miljoen in een pilot, die na veel wederzijdse frustratie niet aan hun verwachtingen voldeed en geen serie opleverde. Uiteindelijk redden Europese investeerders het project, waarna Lynch er in 2001 de prijs voor beste regie in Cannes mee won.

Black Lodge
Ondertussen begon Twin Peaks het tv-landschap te veranderen. Langzaam, maar zeker. Het luidde het tijdperk in van de showrunners — de creatieve managers van tv-programma’s. Twin Peaks en specifiek David Lynch maakten de weg vrij voor mensen zoals Matthew Weiner (The Sopranos, Mad Men) en David Simon (The Wire). Maar ook de invloed op de (visuele) cultuur bleek enorm. Geen spookachtig mysterie van The X-Files (of David Duchovny’s travestie-detective Denise/Dennis Bryson) zonder de Black Lodge. Geen door persoonlijke demonen geplaagd suburbia van Desperate Housewives. Zelfs geen bizarre relatie met de realiteit zoals in Louis, of de tiener-nachtmerrie van het recente Riverdale.

Lynch en Frost bewezen dat een groot publiek bereid is om af te stemmen op een serie die complexer was dan tot dan toe gangbaar. Zo bleek Connoisseur gelijk te hebben. Het is zoals Matt Zoller Seitz in Vulture verwoordde: ‘That gum you like never went out of style. It created the style.‘