Love and disaster

Wandelende rampen en verstijfde geliefden komen voorbij in het nieuwste tourprogramma van De Filmbank, ‘Love and disaster’ geheten, met een mooie selectie kortfilms van beeldend kunstenaars.

love and other catastrophes was ooit de titel van een Australische film, die onomwonden duidelijk wilde maken dat de liefde een slangenkuil is waar je zo gebeten kunt worden. Liefde kan scheppen maar ook verwoesten, net als een catastrofe. Ook De Filmbank noemde haar nieuwste tourprogramma ‘Love and disaster’, maar zonder oorzakelijk verband te suggereren. Dat mag de kijker zelf zoeken. De volgorde van de kortfilms en de juiste cadans is daarbij van groot belang, zodat je op de deining van de golven kan worden meegevoerd.
Als dit programma inderdaad een oceaan is, dan beginnen we deze keer midden op een kolkende zee, waar ziedend schuim onze boot bijna doet omslaan. De twee snoeiharde animatiefilms aan het begin van het programma zijn van Martha Colburn, de Amerikaanse kunstenares die een tijd in Amsterdam woonde. In waschdrang mama bewerkte ze mannelijke pin-ups met verf, wat hen vooral afstotelijk maakt, daarbij geholpen door de vuige techno van Felix Kubin en Coolhaven. Colburns andere animatiefilm, cosmetic emergency, werd eerder al geselecteerd voor Cannes. Ook hier schilderde ze het schoonheidsideaal over met genadeloze verf en maakte zo een lyrische maar ook kritische collage van mooie vrouwen die in doodshoofden veranderen. Met duivels genoegen veegt ze zo onze obsessie met cosmetica met één armzwaai van de kaart. Tussendoor meldt ze nog het merkwaardige feit dat Amerikaanse soldaten gratis plastische chirurgie krijgen. Marijke Helwegen, ambassadeur van de cosmetische ingreep, komt ook voorbij en mompelt nog iets over "je krijgt geen tweede kans om een eerste indruk te maken", maar wie luistert er nog naar de wandelende ramp Helwegen als Colburn zo’n krachtig statement maakt?

Dakloze architect
Dan komt het programma in iets rustiger vaarwater, maar de onderstroom is nog gevaarlijk. Met de titel van de video unification wordt niet alleen de versmelting van twee geliefden bedoeld, maar ook die van twee culturen. De Bosnische filmmaker Igor Sevcuk, opgeleid aan twee Nederlandse kunstacademies en in 2002 winnaar van de Prix de Rome, laat een stijve huwelijksvoltrekking zien die de mooiste dag van hun leven zou moeten zijn, maar die vooral gedomineerd wordt door papierwerk en ander favoriete speeltjes van de bureaucraten. Pas op voor die onderstroom, die er om bekend staat een andere weg te volgen dan je voor ogen hebt.
Dan over naar New York, dat al zo vaak is gefilmd dat je toch altijd weer verrast bent als het iemand lukt om de bekende plaatjes te vermijden. De Franse fotograaf en filmmaker Jérome Schlomoff, die woont en werkt in Amsterdam, schoot new york zéro zéro tijdens een sneeuwstorm. Maar niet zomaar. Hij ontwierp een 35mm pinhole camera, een zelfgebouwd apparaat zonder lens dat via een minuscuul klein gaatje licht opvangt. Het resultaat is een schokkerige, duistere stad, die alleen uit kruisingen van verlaten plekken lijkt te bestaan, met lege auto’s en smeltende sneeuw. De hypnotiserende muziek lijkt soms op de soundtrack van een horrorfilm. Slecht één mens zien we, de dakloze architect Jerzy W. Sulek die in zijn geparkeerde bestelwagen moet slapen terwijl hij wacht op een mogelijke bouwvergunning.

Palmboom
Ook in de Iraanse woestijn is een vrouw op zoek naar een plek om te wonen, vastgelegd in de video my own 1000 square metres van Atousa Bandeh Ghiasabadi, die aan de Minerva Academie in Groningen en het Sandberg Instituut in Amsterdam studeerde. Na 17 jaar in Nederland te hebben gewoond, hoopt die Iraanse vrouw in haar geboorteland een stuk grond van 1000 vierkante meter te kopen. Maar na een paar hoopvolle telefoongesprekken lijkt haar droom in duigen te vallen door de onstabiele situatie in Iran. Een ramp in aantocht. Ontroerend is het einde van de film, als de vrouw vol overgave in de auto meezingt met ‘Yesterday’ van The Beatles, schaamteloos sentimenteel en meeslepend.
Zo bereiken we bijna de kust, waar de golven nog een laatste aanloop nemen voordat ze stukslaan op het zand. Met i love you so maakte Kees Brienen een ontwapenende liefdesverklaring aan de liefde, het soort liefde dat eeuwig op de hoogste golf wil blijven surfen. Stukslaan is zo ontluisterend. De speelse kortfilm begint met een palmboom en een draaiende pick-up die het singletje ‘I love you so’ draait, waarna de beelden duizelingwekkend gaan draaien met behulp van cirkels in alle soorten en maten: een gaspit, verkeersbord, tennisbal, hemellichaam en autovelg. Een heerlijke draaikolk.
In lichte mineur eindigt de laatste kortfilm replay van de Brit Matt Hulse, die vaak samenwerkt met de Rotterdamse Filmwerkplaats. Hij maakte met replay een film over herinneringen, melancholie en nostalgie, door de onpeilbare Super8-beelden van spooksteden Wenen en Dresden keer op keer terug te spoelen en opnieuw af te spelen. Zo eindigt het programma als een kabbelende branding die toch de kracht heeft om voetstappen weg te spoelen.

Mariska Graveland

De Filmbank Tour: Love and disaster
Korte Nederlandse film- en video-experimenten, reist vanaf 17 september langs tien zalen in het land. Filmhuis Den Haag (17 sept.), Verkadefabriek, Den Bosch (18 sept.), Vera Zienema, Groningen (25 sept.), Filmhuis Lumen, Delft (27 sept.), Cinema de Balie, Amsterdam (29 sept.), Lantaren/Venster, Rotterdam (14 okt.), Plaza Futura, Eindhoven (18 okt.). ’t Hoogt, Utrecht (22 okt.), Focus Filmtheater, Arnhem (7 nov.), Lux, Nijmegen (11 nov.). Voor meer informatie: filmbank.nl