Legale downloads

Leo Bankersen kroop achter de computer op zoek naar legaal te downloaden films, en maakte een rondgang langs aarzelende filmaanbieders.

Klik, betaal en kijk. Ziet zo het luilekkerland voor de filmliefhebber er in de nabije toekomst uit? Ik heb mijn verlanglijstje met titels die ik altijd heb gemist en nu eindelijk wel eens wil zien alvast gemaakt. Maar daarover straks meer. Voor de goede orde: dit verhaal gaat niet over piraterij, en ook niet over YouTube, maar over betaalde downloads.
Nog niet zolang geleden was de combinatie film en internet iets waar producenten en distributeurs de koude rillingen van kregen. Het tij is echter aan het keren. Men neemt zich de lessen uit de muzieksector ter harte. Het aanbieden van betaalde downloads als alternatief voor illegaal kopiëren schept niet alleen een nieuwe verkoopmogelijkheid maar helpt mee in de strijd tegen piraterij. Dat is de gedachte die nu ook in de filmwereld terrein wint.

Harde schijf
Zo was op 4 april vorig jaar harry potter en de vuurbeker, gelijk met de uitbreng van de dvd, via de website van de Free Record Shop als betaalde download van het net te plukken. Een primeur was dat overigens niet. Het onder de vleugels van het Filmfestival Rotterdam en in samenwerking met Tiscali (toen hoofdsponsor) ontwikkelde Tiger Online afficheert zich op de eigen website als ‘eerste aanbieder van lange arthousefilms op internet in Nederland’. Tiger Online ging tijdens het festival van 2005 het net op. Meest gedownloade titels zijn op dit moment promised land en who the hell is juliette? Het aanbod bestaat voornamelijk uit films die met steun van het Hubert Bals Fonds tot stand kwamen. Een mooie selectie voor de fijnproever, al is het langzaam groeiende aantal, zo’n 50 titels nu, aan de krappe kant.
Maar wacht eens. Waren dit jaar op het Rotterdamse festival niet bijna alle films gedigitaliseerd en op harde schijf gezet? In de lounge in het Hilton en in de videotheek voor de professionals hoefde je alleen nog maar de titel aan te klikken om je eigen festival te maken. Dan moet dat toch gewoon op internet gezet kunnen worden zodat de thuiskijker daar ook — tegen een vergoeding uiteraard — van kan genieten?
Juliette Jansen, die de distributieactiviteiten van het festival onder haar hoede heeft, legt uit dat zoiets natuurlijk niet kan zonder de toestemming van de producent of andere rechthebbende. Het verwerven van de rechten voor internetdistributie is iets wat nog niet altijd even gemakkelijk gaat. Dat is ook een van de redenen dat het grootste deel van de catalogus van Tiger Online bestaat uit Hubert Bals Fonds-films. Daarvan heeft het festival automatisch de distributierechten (bioscoop, dvd en internet) voor de Benelux.

Angstig
Internetrechten is een begrip dat als een rode draad door het downloadverhaal loopt. Dat wordt bevestigd door Rick Hartman, die de dvd-afdeling van de onafhankelijke distributeur A-Film onder zijn hoede heeft. Het leveren van titels voor betaalde download is sinds kort een prioriteit van het bedrijf. Er zijn nu afspraken met een stuk of vijf sites, al verwacht Hartman dat het pas over pakweg een jaar commercieel van belang wordt.
Op dit moment zijn er van de 1500 A-Filmtitels pas enkele tientallen online. Maar het groeit. Het verkrijgen van de rechten is een factor die maakt dat het langzaam gaat. Vooral de Amerikanen zijn volgens Hartman terughoudend. brokeback mountain kan dus tot zijn spijt nog niet als betaalde download worden aangeboden.
Terwijl digitaal toch beter te beveiligen is dan een dvd. Ook kan via het zogenaamde ip-nummer van de computer van de klant redelijk goed in de gaten kan worden gehouden of de grens van het gebied waarvoor de rechten gelden niet wordt overschreden.
Volgens Dorieke van Helden, die bij het in filmrechten handelende bedrijf Fortissimo Films de juridische zaken behartigt, zijn de redenen voor de aarzeling van producenten om internetrechten te verkopen niet alleen zakelijk maar ook gevoelsmatig. Het is een nieuw fenomeen en dat maakt de betrokkenen toch wat angstig. Net als toen de dvd werd geïntroduceerd.
Daarbij krijgen sommige producenten plotseling het gevoel dat distributie via internet iets is wat je gemakkelijk zelf zou kunnen doen. Waarom de internetrechten verkopen als je de film ook via een eigen website aan de wereld kan aanbieden?
Aan de andere kant is er de beveiliging tegen illegaal kopiëren. Voordat Fortissimo internetrechten verkoopt moet gewaarborgd zijn dat de distributeur of downloadsite zijn zaakjes goed geregeld heeft. Ten slotte: wat is het waard? De bedragen en percentages die voor internetrechten gevraagd kunnen worden zijn nog lang niet duidelijk. Het zal wel even duren voor dat is uitgekristalliseerd.

On demand
In Nederland zijn er op dit moment een stuk of vijftien websites waar films te downloaden zijn of bekeken kunnen worden, plus nog een aantal aanbieders van digitale televisie met een ‘video on demand’-hoekje. Maar voor digitale televisie is een abonnement en een kastje op de tv nodig. Die films zijn dus niet zomaar voor iedere internetter toegankelijk. Daarmee valt het een beetje buiten het bestek van dit artikel.
Wat ik heb samengevat onder het begrip downloaden bestaat in de praktijk uit een aantal verschillende vormen van internetkijken. Bij streaming-video kan je na het klikken en betalen de film gelijk bekijken. Hij wordt na afloop niet bewaard op de harde schijf. Echt downloaden (kan een uurtje duren) betekent dat je pas later kijkt, maar het is dan wel mogelijk de voorstelling te onderbreken of de film later nog eens af te spelen. Bij ‘pay per view’ blijft het bestand beperkte tijd (vaak 48 uur) beschikbaar. Bij ‘download to own’ is er geen tijdslimiet aan het bewaren en bekijken. Vervolgens een dvd’tje branden (‘download to burn’) zou voor het aanleggen van een verzameling natuurlijk ideaal zijn, maar kan nog lang niet in alle gevallen. Bovendien zal niet iedereen het comfortabel vinden een film op de computermonitor te bekijken, al schijnt dat met een snoertje naar die prachtige breedbeeldtelevisie wel op de lossen te zijn. Vraag uw handige buurjongen om hulp.

Wensenlijstje
Waarom dus al die moeite als diezelfde film voor vrijwel dezelfde prijs bij de videotheek om de hoek gehuurd kan worden? Nou, misschien omdat die film daar toevallig niet voorhanden is.
Vandaar mijn wensenlijstje, waarop heel optimistisch een paar oudere Almodóvars (kika en atame!) prijken, naast Chris Markers beroemde la jetée en de documentaireklassiekers nanook of the north en louisiana story. Iets van de roemruchte Ed Wood (glen or glenda bijvoorbeeld) wilde ik ook wel eens zien. Vergeet het maar! Mijn excuses als ik misschien ergens iets heb gemist, maar de enige treffer was glen or glenda bij DirectMovie.nl.
Voor dergelijke hartenwensen is de videotheek onder de muisknop op dit moment nog niet geschikt. Dat is nauwelijks anders als je naar Amerikaanse downloadsites kijkt, waar bezoekers van buiten de Verenigde Staten trouwens lang niet altijd gebruik van kunnen maken.
Wat kunnen we dan wel verwachten? Zoals gezegd heeft Tiger Online voor de liefhebber van wereldcinema een betrekkelijk kleine, maar uitstekende selectie. Die titels vind je weer niet bij andere aanbieders, net zoals er omgekeerd nog weinig titels van andere film- of videodistributeurs (alleen een paar van het Filmmuseum en Filmfreak) bij Tiger Online te vinden zijn. Tiger Online wil het aanbod best verbreden, maar sommige potentiële leveranciers, zoals Cinemien, werken eerst aan een eigen downloadsite.
Bekende bioscooptitels, zowel publieksfilms als arthouse, zijn met name te vinden bij webwinkels die afspraken hebben gemaakt met de grotere Nederlandse distributeurs. Van de Nederlandse filialen van de grote Amerikaanse studio’s levert op dit moment alleen Warner titels voor legale download. Naast harry potter ook de mierenmepper, the lake house, any given sunday en een honderdtal andere, verkrijgbaar via onder andere Free Record Shop en MoviePlayz, waar klanten van internetprovider @Home kunnen downloaden. Warner streeft ernaar uiteindelijk de gehele catalogus als ‘download to burn’ aan te bieden, maar dat is nog toekomstmuziek.
Ook een zelfstandig downloadbedrijf als DirectMovie.nl zou best Warner-titels willen verkopen, maar volgens een medewerker is er nog geen overeenstemming over de financiële condities. Daarnaast ziet DirectMovie.nl het belang van zogenaamd nicheproduct, films voor een kleine doelgroep die dankzij de relatief geringe kosten die aan webdistributie kleven toch rendabel kunnen zijn. Maar ja, het regelen van de rechten voor telkens een paar titels is wel weer een heel gedoe.

Regenachtig
Veel A-Filmtitels zijn te vinden bij Movieplus, de demonstratiesite van D-Reel. Dit bedrijf steunt op de ervaring die tijdens het in 2005 gestarte Kenniswijkproject (in Eindhoven en Nuenen) is opgedaan. D-Reel fungeert nu als serviceprovider voor andere downloadwinkels. Ook andere aanbieders van een serieus assortiment (Free Record Shop, MoviePlayz) hebben intussen afspraken met A-Film en nog een paar distributeurs. RCV Home Entertainment werkt vooral samen met sites die opereren onder de vleugels van grote telecombedrijven als Tele2. Videodistributeur Dutch FilmWorks is een andere belangrijke leverancier, maar ook weer niet voor alle downloadsites.
Geen van die downloadwinkels heeft op dit moment een catalogus die ook maar in de buurt komt van het aanbod van een doorsnee videotheek. Doorgaans gaat het om enkele honderden titels. Sommigen mikken daarbij op kwaliteitstitels, anderen lijken zich tevreden te hebben gesteld met de aanschaf van rechtstreeks voor video gemaakt producten.
De aantallen downloads zijn eveneens nog bescheiden. MoviePlayz heeft het over enkele honderden per maand. Uitschieter in mijn bescheiden steekproef is DirectMovie.nl die enkele duizenden downloads per maand claimt.
Een conclusie van deze verkenning zou kunnen zijn dat het betaald downloaden op dit moment het best aansluit bij de vraag die plotseling kan ontstaan op een regenachtige avond. Er is even niets op de buis en je hebt geen zin om de deur uit te gaan. Op zo’n moment is er voor ieders smaak toch wel iets aardigs van het net te plukken. Rondsnuffelen kan de moeite lonen. De nachtdocumentaire haven van Marjoleine Boonstra ontdekken we bijvoorbeeld bij Leezy, en Ineke Houtmans thriller stille nacht bij het zwaar op erotiek leunende DVDDownload.nl. Theo van Goghs 0605 komen we ook vaak tegen.
Die andere belofte die internet biedt — onbeperkte keus uit het wereldwijde aanbod — wordt op dit moment nog het beste waargemaakt door bedrijven die de klant weliswaar via internet benaderen, maar die de koop verder traditioneel afwerken. Een dvd’tje bestellen bij Amazon of Bol, of een film huren bij een van de onlinevideotheken die werken volgens de formule van het in Amerika uiterst succesvolle Netflix. Kiezen op de website, dvd thuisbezorgd in de brievenbus met gratis terugzendenvelop erbij. Niets om je voor te schamen.
Het is een startende markt en over een paar jaar zal het er ongetwijfeld heel anders uitzien. Om maar iets te noemen: het Filmmuseum heeft het veelbelovende plan om in de komende jaren alle films — zowel de museumcollectie als de distributiecatalogus — te digitaliseren en al dan niet betaald via internet toegankelijk te maken. Wensenlijstje toch nog maar niet weggooien.

Leo Bankersen

Links
Enkele links naar in het artikel genoemde downloadsites:
freedigital.nl (Free Record Shop)
tigeronline.nl
directmovie.nl
movieplayz.home.nl
leezy.nl

Andere Nederlandse filmaanbieders op internet zijn te vinden via downloadwinkels.nl. Aldaar ook nuttige informatie over aanbiedingsvormen, betalingswijzen, systeemeisen en dergelijke.

In de meeste gevallen is een breedbandverbinding en een recente versie van Internet Explorer en Windows Media Player nodig.