IDFA goes Open Source

Samen met regisseur Petty Bard maken documentairemakers en festivalgangers tijdens IDFA dagelijks een remake van Dziga Vertovs man with a movie camera. Op internet is de met hulp van het publiek gemaakte film al langer een trend.

Documentairemakers laten hun camera steeds vaker in de kast staan. De hoeveelheid beeldmateriaal is in de honderd jaar dat film bestaat explosief gegroeid, met als gevolg dat ze een enorme database met opnieuw te gebruiken beelden tot hun beschikking hebben gekregen. De sporen daarvan zijn dit jaar op IDFA te zien. Ditteke Mensink reconstrueert in farewell Lady Grace Drummond-Hay’s reis rond de wereld met de Graf Zeppelin, eind jaren twintig, volledig in archiefbeelden. En ook de openingsfilm, war games and the man who stopped them van Dariusz Jablonski, en de nieuwe documentaire van Top 10-samensteller Eyal Sivan, jaffa, the orange’s clockwork, zijn grotendeels opgebouwd uit bestaand materiaal.
Ook op IDFA: man with a movie camera, the idfa remake. De Amerikaanse beeldend kunstenares Petty Bard maakt tijdens het festival iedere dag een nieuwe versie van Dziga Vertovs klassieker uit 1929. Samen met filmmakers en het publiek, zoals Bard dat sinds twee jaar ook op haar website doet. Vertovs film is daar opgeknipt in 57 scènes en bezoekers kunnen voor elk van die bouwstenen een eigen variant uploaden. De oorspronkelijke en de afgeleide film zijn in splitscreen te bekijken, waarbij vooral de eclectische stijl van de remake opvalt — te verklaren door de vele creatieve geesten die eraan mee hebben gewerkt.

Crowdsource
man with a movie camera, the global remake is maar één voorbeeld van een via internet gemaakte collectieve film. Filmmakers schakelen steeds vaker de hulp in van de internetgemeenschap, gebruik makend van Web 2.0-applicaties als YouTube, Twitter, Delicious en LinkedIn. Of ze bouwen hun eigen weblog- en wiki-achtige platformen. Daarop kunnen deelnemers filmpjes plaatsen, het beeld- en geluidsmateriaal van anderen remixen, meeschrijven aan het scenario, delen van de soundtrack componeren of een rol spelen in de promotie van de film. Het laatste gebeurt, weinig verbazingwekkend, via dezelfde sociale media als waarmee de film gemaakt wordt.
Een van de eerste Nederlandse ‘crowdsource’ films is op dit moment in de maak en gaat over de recente ondergang van de DSB Bank. Het publiek wordt met opdrachten aan het werk gezet: wat waren de belangrijkste gebeurtenissen, welke personages speelden een rol in het debacle? Het Finse soapachtige drama valkaama bevindt zich in de afrondende fase. De internetgemeenschap is vooral ingeschakeld bij de postproductie van de film. Zo boden de beginnende metalband The Chant en rockgroep Shamrain een aantal songs aan. Aan de eveneens Finse sciencefictionfilm star wreck — acht miljoen keer gedownload — werkten drieduizend mensen mee. Het succes leidde tot de lancering van social community website Wreckamovie, waarop filmmakers hulp kunnen vragen bij het realiseren van nieuwe films. Iets vergelijkbaars deed de Canadese documentairemaker Brett Gaylor na rip — a remix manifesto. Hij hoopt dat zijn Open Source Cinema de komende jaren uitgroeit tot een wereldwijd platform voor het uitwisselen en remixen van beeldmateriaal.

Uitwaaieren
Niet alleen ‘professionele’ filmmakers, iedereen profiteert zo van wat mediawetenschapper Lev Manovich de ‘remix-cultuur’ noemt. Films kunnen op internet tot in het oneindige worden gedeeld, bewerkt, aangevuld en opnieuw gebruikt, wat het makkelijk maakt om met grote groepen mensen samen te werken in het creatieve proces. Het ideaal dat hierachter schuilgaat luidt: democratisering. ‘Audience is power, make films together’, is bijvoorbeeld het motto van Wreckamovie. Toch hebben de meeste samenwerkingsprojecten één of twee initiatiefnemers, die vaak ook het laatste woord nemen. De Amerikaanse regisseur Spike Lee monteerde voor Nokia een kortfilm uit honderden ingestuurde mobiele telefoonfilmpjes, en de BBC zal bepalen welke YouTube-filmpjes en Twitter-ideëen er uiteindelijk terechtkomen in de door de Britse televisiezender geïnitieerde open source documentaire over het World Wide Web.
Het is ook de vraag wat het oplevert als enige hiërarchie ontbreekt. Films die, zoals man with a movie camera, the global remake, qua verhaal, stijl en toon alle kanten uitwaaieren lijken dan het onvermijdelijke resultaat. Maar de kwaliteit van open source-films loopt sowieso sterk uiteen. Tegenover de geslaagde aanklacht tegen het auteursrecht rip — a remix manifesto steekt het niemendalletje van Spike Lee bijvoorbeeld schril af. Dat kon ook haast niet anders, want de ingestuurde filmpjes ontstegen nauwelijks het niveau van alledaagse impressies. Het publiek beschikt misschien wel over de motivatie, maar niet automatisch over het artistieke en esthetische talent om een film tot een goed einde te brengen.

Niels Bakker

Het International Documentary Filmfestival Amsterdam vindt dit jaar plaats van 19 t/m 29 november, met vaste ingrediënten als competities voor lange, middellange en korte documentaires, een Top 10 van de Israëlische documentairemaker Eyal Sivan, talkshows en het programma voor de experimentele documentaire ParaDocs. Voor meer informatie zie idfa.nl.