IDFA 2025: Openingsfilms

Protest tegen bruut geweld

Datum 29-10-2025
Auteur Karin Wolfs
Thema Filmkrant 484 IDFA
Deel dit artikel

happiness

Intersecting Memory, As I Lay Dying en happiness zijn drie korte documentaires die met een persoonlijk perspectief protest aantekenen tegen geweld in het Midden-Oosten.

IDFA opent dit jaar niet met één lange documentaire, maar met drie korte. Alle drie gaan ze over onrechtvaardige machtsverhoudingen in het Midden-Oosten. Alle drie tekenen ze daar protest tegen aan met een persoonlijk perspectief op veelal door anderen gemaakte beelden.

Intersecting Memory is een terugblik van de Palestijnse filmmaker Shayma’ Awawdeh op haar jeugd in Hebron, de grootste stad op de bezette Westelijke Jordaanoever, ten tijde van de Tweede Intifadah (2000–2005). Aan de hand van een doos gevonden videoreportagemateriaal uit die tijd, die de destructieve aanwezigheid van de Israëlische bezetter en de gewelddadige reacties daarop in het dagelijks leven tonen, haalt zij in de voice-over persoonlijke herinneringen op aan onder meer haar eerste schooldag en de angst die haar achtste verjaardag beheerste toen haar thuis door Israëlische soldaten werd gevorderd.

In As I Lay Dying keren de Iraanse filmmakers Mohammadreza Farzad en Pegah Ahangarani terug naar de massale protesten van 2009 tegen omstreden verkiezingsuitslagen, waarbij de zittende president Ahmadinejad de overwinning claimde. Aan de hand van schokkerige, ritmisch gemonteerde mobiele telefoonbeelden wordt de emotie van die historische gebeurtenis op haast poëtische wijze invoelbaar gemaakt: het gevoel van chaos, van opwinding en van opgejaagd worden. “Die dag voelde als verdrinken in een zee die alles overspoelde.” De voice-over vertelt bij telkens even stilgezette beelden van deelnemers aan de protesten wat er nadien van hen is geworden. Het perspectief blijkt toe te behoren aan de door de oproerpolitie doodgeschoten Neda Soltan. Het is een fictieve laag bij beelden uit de realiteit, die – aldus de tekst op de aftiteling – “in essentie waar is”, al zijn de namen van de personages verzonnen.

In happiness, van de deels in Amsterdam wonende Turkse filmmaker Firat Yücel, kampt de ik-figuur sinds eind 2023 met slapeloze nachten door continu online én in de echte wereld in beslag te worden genomen door het geweld in Gaza. Dit dagboekachtige laptopbeeldverslag, verteld via getikte persoonlijke teksten, bestaat deels uit de online beelden die deze ik-figuur consumeert en de daaropvolgende zoektochten naar middelen om de slaap te kunnen vatten, naast eigen beelden van protesten tegen de genocide op Amsterdam Centraal Station. Ondertussen vraagt de ik-figuur zich af waar de rest van het zo gelukkige Nederlandse volkje blijft.

Ook al is de relatie van de makers tot het door hen gebruikte materiaal niet altijd helder – is de doos professionele archiefbeelden in de film van Awawdeh misschien afkomstig van de in haar verhaal ontbrekende vader? Zijn de demonstranten in As I Lay Dying onbekend of bewust geanonimiseerd? – alle films getuigen van de kracht van beelden als protest tegen bruut geweld. Met de verschillende vormen waarin ze dat doen, bieden ze stof tot discussie over hoe filmmakers en hun publiek zich verhouden tot door derden gemaakte beelden en welke persoonlijke realiteit of waarheid daarachter schuilgaat.