Holland Festival: Inside

Het Holland Festival vertoont een filmversie van de performance Inside van de Griekse kunstenaar Dimitris Papaioannou. Gevat in filmbeelden komt de thematiek van herhaling en overeenkomst in het menselijk gedrag zo mogelijk nog beter tot zijn recht.

Door Joost Broeren-Huitenga

Kom binnen.
Leg je tas weg.
Doe je jas uit.
Doe je schoenen uit.
Ga naar het toilet.
Douche jezelf.
Droog je af.
Eet iets.
Drink water.
Ga naar het balkon.
Geniet van het uitzicht.
Kom terug naar binnen.
Ga op bed liggen.
Dek jezelf toe.

Met die simpele reeks instructies bouwde de gerenommeerde Griekse kunstenaar Dimitris Papaioannou in het voorjaar van 2011 de performance Inside op. Op het toneel van het Pallas Theater in Athene was een kamer gebouwd: een deur, een bed, een eethoek, een balkon. In die setting voerden dertig acteurs op twintig avonden steeds zes uur aaneengesloten deze reeks simpele, dagelijkse routines uit. Soms was er maar één acteur op het podium, soms tientallen tegelijk, in reeksen achter elkaar dezelfde handelingen uitvoerend.
Zo ontstond dagelijks een meditatieve performance van zes uur zonder begin, midden of eind. Ook de bezoekers werden uitgenodigd niet aan een begin of eind te denken: kom binnen wanneer je wil, ga zitten waar je wil, vertrek wanneer je wil, en kom weer terug als je dat wil. Wanneer je binnenkwam maakte ook echt niet uit: zelfs als je klaarstond bij het openen van de zaaldeuren, waren de handelingen op het podium al begonnen. Het theater als expositieruimte, of als landschap dat aan je voorbijtrekt.
Op het Holland Festival wordt nu, bijna exact zes jaar na de oorspronkelijke performances, een filmversie vertoond. Hiervoor werd de laatste opvoering in het Pallas Theater integraal gefilmd in één zes uur durend shot, dat in Amsterdam op drie achtereenvolgende dagen doorlopend zal worden vertoond. Daarnaast maakte Papaioannou voor het festival een nieuw theaterwerk: The Great Tamer.

Verschillen
Als performance roept Inside al telkens nieuwe vragen op. Weliswaar heeft Papaioannou het in zijn begeleidend schrijven en in interviews over het project vaak over het idee dat we als mens allemaal hetzelfde zijn, en over de gelijksoortigheid van ons handelen. Dat wordt in de uitvoering nog eens benadrukt door de relatieve eenvormigheid van zijn spelers: aantrekkelijke, slanke, jonge vrouwen en mannen. Al valt daar als kanttekening bij te melden dat Papaioannou iedere avond de ruimte gaf aan een lid van het publiek, iemand die zich daar vooraf voor had aangemeld en een korte training had doorlopen, om ook zelf de routine op het podium te doorlopen.
Maar hoe langer je kijkt, hoe meer juist de verschillen in die opeenvolging van overeenkomsten en herhalingen gaan opvallen. Meer en meer wordt de hamvraag: hoe is dit anders? Hoe is het anders wanneer een man de routine uitvoert dan wanneer het een vrouw is? Of een groep mannen? Vele vrouwen? Een stel? Hoe is het anders wanneer het toneel donker is of licht? Hoe is het anders wanneer het in de kunstmatige buitenruimte regent of juist een fonkelende zonsondergang het beeld bepaalt? Wanneer we buiten een drukke verkeersader zien, een bouwplaats, een afmerend cruiseschip, nachtelijk vuurwerk?

Het kijken herhaald
Met de vertoning als film komt daar nog een laag vragen bij. Hoe voelt het anders nu de acteurs niet meer lijfelijk aanwezig zijn? Wanneer we niet geconfronteerd worden met echte lichamen, echte vrouwen, mannen, mensen, maar met hun beeltenissen? Hoe is het anders wanneer we weten dat alles al gebeurd is, er niets onverwachts kan gebeuren, in ieder geval niet meer voor de spelers die hun routine doorlopen?
En vooral: hoe is het anders nu we weten dat naar deze reeks herhalingen al eerder groepen mensen hebben zitten kijken? Niet alleen tijdens de originele opvoering in Athene die werd gefilmd, maar ook tijdens de eerdere vertoningen van deze filmversie op festivals in Athene, Kalamata, het Franse Montpellier en het Italiaanse Ravello?
Hoe vrij we ook zijn om te komen en gaan wanneer we willen, in zekere zin zullen wij als kijkers ook hun gedrag weer gaan herhalen.

Inside  is op 3, 4 en 5 juni tussen 12.00 en 23.00 uur doorlopend te zien in de Stadsschouwburg Amsterdam in het kader van het Holland Festival | Toegang gratis.