Five to watch: nieuwe Nederlandse filmtalenten

Ze staken met hun kop boven het Hollandse maaiveld uit, tijdens het afgelopen Nederlands Film Festival en op het Holland Animation Film Festival vorig jaar. Vijf nieuwe Nederlandse filmtalenten om in de gaten te houden.

Bas Berkhout
Sloopt de kindertijd
Hijskranen, een ’te koop’-bord, een traan die omhoog kruipt, terug Roos’ ooghoek in. Bas Berkhout (1981) maakte met roos rebergen — "weet ik niet zo goed…" een intens, muzikaal portret van de jonge singer-songwriter Roos Rebergen aka Roosbeef, die zowel verschillende muziekprijzen wint als probeert te voorkomen dat de boerderij waar ze is opgegroeid afgebroken wordt. Maar die wordt wel gesloopt en daarmee is ook haar kindertijd afgelopen. Berkhout kreeg tijdens het Nederlands Film Festival de ‘Prijs van de stad Utrecht’ uitgereikt. Eerder mocht hij al het Bronzen Ei op het Filmfront Festival van Gorkum en de Publieksprijs van het Go Short International Film Festival in ontvangst nemen. De regisseur heeft de Reclameschool in Zwolle gedaan en is een eigen productiebedrijf begonnen, genaamd FoolProof Video Productions.
Berkhout vertelt dat het in de eerste instantie niet eens per se het idee was om een documentaire over Roosbeef te maken: "Het moest een muzikaal portret worden. We wisten van tevoren niet of het inhoudelijk interessant genoeg was om daadwerkelijk een documentaire te maken." Vermoedelijk is dat ook één van de redenen dat in de film ook animatie is opgenomen, gemaakt door studenten van de Kunstacademie. "Haar liedjes zijn autonoom en goed in beeld te vertalen", vertelt Berkhout. "In de film zijn dus ook een paar animatieclips opgenomen. Deze documentaire is gemaakt voor de televisie; bij alleen maar een pratende man zappen de mensen weg. Ik wil wel de vaart erin houden." Berkhout omschrijft zichzelf als een "doorvrager". "Mijn interesse ligt bij het doorgronden wie mensen echt zijn; welke essentie er achter de vorm schuilt. Ik zeg gelijk eerlijk wat ik vindt en dat werkt ontwapend."

Linde Faas
Schimmen vangen
Deze herfst is weer een uitstekend jaargetij om naar de animatiefilms van Linde Faas (1985) te kijken, die vorig jaar voor haar afstudeerfilm volgens de vogels met de St. Joostpenning werd bekroond en een startstipendium van het Filmfonds kreeg. Ze tekent Hollandse herfstlandschappen "om er verhalen in te ontdekken." Miniatuurfijne bomen, takken, bladeren die opdoemen in de nevel. En vogels. Veel vogels. "Ik heb altijd al een fascinatie voor vogels gehad. De manier waarop ze bewegen is heel eigenaardig, het lijkt alsof ze in een geheel eigen wereld leven, die los staat van de onze." Het lijkt alsof ze schimmen wil vangen: "Ik wil beelden neerzetten en verhalen vertellen die lijken op de realiteit maar het net niet helemaal zijn. Kleine dingen of momenten in de aandacht plaatsen, die mensen normaal gesproken ontgaan."
Tijdens haar afstuderen hield ze een blog bij waar ze heel nadrukkelijk haar studiegenoten en vrienden om advies vroeg: "Ik ben tot aan het einde toe erg onzeker geweest over mijn afstudeerfilm en het leek me goed om feedback te vragen, omdat ik het zelf op een gegeven moment niet meer goed kon inschatten." volgens de vogels had net zo goed de vogels, volgens vogels of vergeten vogels kunnen heten. Blogger Nicole was beslist voor volgens vogels: ‘[het heeft] bijna iets van een dubbele betekenis, want op het einde volgen ze elkaar (ofzo?)’
Het starstipendium gebruikte Linde Faas voor een reis door Scandinavië: "Op zoek naar plekken waar nog echte wildernis is. Door naar het werk van Scandinavische kunstenaars te kijken, die hun inspiratie uit de natuur waarin ze leven halen, ben ik me veel beter gaan realiseren wat voor mogelijkheden er in deze richting zijn. Ook heb ik een gesprek en werkbespreking met de Deense filmmaker Martin de Thurah gehad. Zijn werk is een grote inspiratiebron. Ik heb enorm veel geleerd van de feedback die ik heb gekregen op mijn werk en weet nu veel beter welke richting ik op wil met mijn films en tekeningen."

volgens de vogels is te zien op lindefaas.nl

Marinus Groothof
Bombardementen en contrasten
Een jonge vrouw in het Belgrado van 1999 besluit — op de avond dat ze op een feestje bombardementen gaat kijken — aan haar vriend te vertellen dat ze zwanger is. Van de namiddag tot en met het moment dat het bomalarm afgaat, volgen we haar en een vriendin naar het huis van haar vriend. Soms is er bijna geen geluid. "Als ze haar huis uitkomt," licht regisseur Marinus Groothof (1979) toe, "dan zijn de straten volledig verlaten en hoor je alleen het geritsel van haar kleding."
Groothof won tijdens het Nederlands Film Festival een Gouden Kalf voor Beste Korte Film en is de Nederlandse inzending voor de Oscars. Hij heeft de camerarichting van de Filmacademie gedaan en is al eerder bij een project in Belgrado betrokken. Daar heeft hij Ivana Vasic (production design en kleding sunset on a rooftop) ontmoet, die hij als inspiratiebron voor deze film benoemt. "Zij vertelde hoe zij in Servië zelf met haar vrienden naar de bombardementen keek. Ze wisten wanneer ze zouden vallen en wat de doelen waren."
Dat hij voor cameraman is opgeleid, wil volgens Groothof niet zeggen dat de camera de hoofdrol heeft in zijn film. "De camera is slechts één van de middelen die je als filmmaker tot je beschikking hebt. Ik heb in mijn film geprobeerd steeds contrasten op te zoeken; in kleur, in licht, in beeld en in het verhaal." Dat is ook één van de redenen dat de hoofdrolspeelster een zwangerschap moet opbiechten tijdens de bombardementen. Groothof: "Het is het einde van levens en het begin van een leven."

Timur Ismailov
Niemandsland
Drie illegale immigranten uit Oost-Europa zijn tot elkaar veroordeeld: de Moldaafse zigeuner Bingo speelt in de film die zijn naam draagt tranentrekkend op zijn accordeon en zingt met rauwe stem "Oeh, I found my Amsterdam." De Rus Sergej danst achteroverleunend en met gebogen knieën op de muziek. In één lang shot wordt het geheel vastgelegd, terwijl de camera via Bingo langs de Tsjetsjeen Umar naar Sergej glijdt. Regisseur Timur Ismailov (1977) wilde zo een documentaireachtige stijl creëren. "Zo’n lang shot versterkt het realisme", legt hij uit, "het geeft het gevoel van hier en nu." In shots als deze zie je zijn liefde voor het Italiaanse neorealisme. "i ladri di bicicletti was ontzettend populair in de Sovjet-Unie. Ik heb hem toen ik zes of zeven was op tv gezien en was heel erg onder de indruk."
Ismailov, geboren in Baku (Azerbeidzjan), won met zijn afstudeerfilm voor de Filmacademie de KNF Tuschinski-prijs. Ook won zijn film een prijs voor de Beste Regie op het Artkino Festival in Moskou. Na in Baku sociale en politieke wetenschappen en in Kalingrad (Rusland) economie en filosofie te hebben gestudeerd, is Ismailov naar Nederland vertrokken. Na een jaar scenarioschrijven te hebben gedaan, is hij overgestapt op regie. "In film komen al mijn interesses samen," vertelt hij, "Ik heb in rockbands gespeeld en gezongen, wilde vroeger schilder worden en heb altijd al een passie voor schrijven gehad."
De drie hoofdpersonen in Ismailovs film werken illegaal bij een Nederlands sloopbedrijf. De regisseur weet op een eigenzinnige manier het industrielandschap vast te leggen, zodat het mysterieus mistig en zelfs sprookjesachtig wordt. "De slooplocatie is visueel interessant," meent de regisseur, "het is een troosteloos, surrealistisch niemandsland dat symbolisch kan worden opgevat voor de totale eenzaamheid van de mannen. Het drukt dat universele gevoel uit van het missen van je thuis, je familie, je roots. Dit zijn gestrande zeemannen."

Evelien Lohbeck
Tussen online en offline
noteboek van Evelien Lohbeck (1983), dat vorig jaar tijdens het Holland Animation Film Festival de winnaar was van de HAFFTube competitie en tijdens het Nederlands Online Film Festival al de juryprijs in de wacht sleepte, is het webfilmpje aller webfilmpjes. Op YouTube is het inmiddels meer dan 780.000 keer bekeken. Maar het was ook op diverse Europese filmfestivals te zien, waar het nog meer prijzen in de wacht sleepte. Lohbeck studeerde vorig jaar af aan de Bredase kunstacademie St. Joost en is een overduidelijke geestverwante van de do-it-yourself knutselkunst van Michel Gondry. noteboek is "eigenlijk een soort trailer" bij haar hele afstudeerwerk, dat uit maar liefst zeventien korte webfilms bestaat. "Het ‘noteboek’, een soort lo-fi, halfgetekende kruising tussen een ouderwets schetsboek en een laptop, heb ik ook als een installatie ontworpen waarop mensen mijn films konden bekijken." Die zijn trouwens ook allemaal te zien op haar site evelienlohbeck.com. Lohbeck speelt met de manier waarop we YouTuben: de computer is een spiegel, een raam, een wit scherm waarin de wereld ontregelend tot leven komt. Lohbecks vaak maar enkele tientallen seconden durende filmpjes zijn allemaal geïnspireerd door dat tussengebied tussen online en offline, virtueel en fysiek. In candle tekent ze bijvoorbeeld een kaars en een luciferdoosje in haar schetsboek, waar ze vervolgens een echte lucifer uithaalt, waarmee ze de kaars aansteekt en, nu ja, het resultaat gaat in vlammen op. "Ik wil spelen met de verwachtingspatronen van de toeschouwer", vertelt Lohbeck. In januari begint ze bij het Nederlands Instituut voor Animatie als artist in residence. Ze kan zich voor twee jaar gaan focussen op nieuw autonoom werk. "Daar heb ik wel behoefte aan na twee jaar festivalhectiek."

noteboek is te zien op evelienlohbeck.com

Dana Linssen | Laura van Zuylen

Meer nieuwe Nederlandse animatietalenten zijn te zien op het dertiende Holland Animation Film Festival van 4 t/m 8 november in Utrecht, dat vanaf deze editie jaarlijks zal plaatsvinden. Voor meer informatie zie de bijlage in de gedrukte krant of haff.nl.