FilmSlot – 8 juni 2011

Voor de filmhuizen is het stikken of slikken

Cinema Digitaal biedt de bioscopen grote financiële voordelen. Toch zitten er voor hen ook haken en ogen aan het landelijke digitaliseringsplan. Hoe moet het over tien jaar, als de apparatuur aan het eind van de levensduur is?

Het werd hen zwart op wit verteld, tijdens een bijeenkomst in maart dit jaar. "Niet digitaliseren? De consequentie vanaf 2012: geen toegang tot nieuw filmaanbod." Voor de filmhuisexploitanten is het slikken of stikken. Besluiten ze niet mee te doen aan Cinema Digitaal, dan wordt het vanaf eind volgend jaar stukken moeilijker om aan actuele films te komen. Tegen die tijd moet de hele Nederlandse bioscoopbranche zijn uitgerust met digitale projectieapparatuur en komen er naar verwachting hoofdzakelijk digitale kopieën op de markt.
"We zijn dus gedwongen mee te doen", mailt Gerard van der Lelij van Filmhuis Het Domein in Sittard. "De distributeurs steken veel geld in Cinema Digitaal, zodat ze geen dure 35 mm-kopieën meer hoeven uit te brengen. En voor ons maakt Cinema Digitaal overstappen goedkoop. Wie nu niet instapt, is bij een latere digitalisering veel duurder uit."

Deal
De uitslag van een peiling van de Filmkrant onder de 93 filmtheaters die het blad verspreiden, hoeft op basis hiervan niet te verbazen. Van de 46 theaters die reageerden, zeggen er 39 van plan te zijn om mee te gaan in het landelijke digitaliseringsplan, een initiatief van de Nederlandse Vereniging van Bioscoopexploitanten (NVB), de Nederlandse Vereniging van Filmdistributeurs (NVF) en sectorinstituut EYE. Eén theater heeft nog geen beslissing genomen, zes theaters weten zeker dat ze níet instappen.
Het arthousecircuit komt vanaf september aan de beurt. Bij Wolff Cinema Groep, JT Bioscopen en andere commerciële spelers wordt de digitale projectie-apparatuur op dit moment al geïnstalleerd. Alleen de grote ketens Pathé, Utopolis en Euroscoop, in het bezit van circa 250 van de 751 Nederlandse doeken, hebben gekozen voor een deal buiten Cinema Digitaal om.
De constructie van het plan is op papier sterk in het voordeel van de bioscopen. Distributeurs betalen de komende jaren een vast bedrag per digitale premièrekopie (de virtual print fee), de overheid verschaft een subsidie van 5,4 miljoen euro. Daardoor halen de bioscopen een digitale projector in huis voor 14.600 euro, ruwweg een kwart van de kostprijs. Inbegrepen zijn onder meer: een server, locatie-onderzoek en een training van de operateur. Voor eigen rekening komen service en onderhoud, aanpassingen aan de projectiecabine, en de meerprijs wanneer men een geavanceerdere projector wil dan de minimale internationale standaard van een 2K-beeldresolutie.

Struikelblok
Maar er zitten ook haken en ogen aan het plan, vinden de filmtheaters. Zo zijn ze pas eigenaar van de apparatuur als Cinema Digitaal is afgelopen — over acht à tien jaar. Zelfs als ze de 14.600 euro in een eerder stadium helemaal hebben voldaan, blijven ze vastzitten in de leaseconstructie. Dat betekent dat ze het risico lopen dat hun projector, bijvoorbeeld bij een betalingsachterstand of als Cinema Digitaal onverhoopt ten onder gaat doordat meerdere partijen hun verplichtingen niet nakomen, moet worden ingeleverd.
Een ander struikelblok is de vergoeding die bioscopen moeten betalen voor het vertonen van zogeheten ‘alternatieve content’. Twintig euro per uur voor bijvoorbeeld een opera, formule 1-race of lezing van een beroemde filosoof. Honderd euro per dag voor een filmfestival. En die tarieven gelden per zaal. Dat kan juist de filmtheaters lelijk opbreken, omdat die traditioneel veel buiten de Nederlandse bioscoopdistributeurs om programmeren.
In het arthousecircuit bestaat er een opvallende parallel tussen distributeurs en vertoners: de allerkleinsten zijn het minst gebaat bij de landelijke digitalisering van de filmzalen. Want voor theaters met één zaaltje en een paar filmvertoningen per week, is meedoen aan Cinema Digitaal zelfs met de forse korting nog te duur. "Wij krijgen een klein budget vanuit poppodium Vera en draaien ieder jaar quitte", vertelt Ruben Allersma van Vera Zienema in Groningen. "De entree verhogen zet met één voorstelling per week geen zoden aan de dijk. We kunnen die 14.600 euro dus onmogelijk zelf ophoesten. Cinema Digitaal is sociaal voor de grotere filmhuizen, maar niet voor ons."
Aan stoppen met het vertonen van films wil Allersma niet denken. Hij hoopt — net als bijvoorbeeld Cavia in Amsterdam, De Omval in Diemen en Stichting Filmclub Schijndel, die ook niet instappen — dat het nog een tijdje duurt voordat 35mm-kopieën helemaal uit roulatie gaan. Mocht het toch heel snel gaan, dan kunnen ze altijd nog actuele films draaien op Blu-ray — al is het kwaliteitsniveau daarvan, afhankelijk van de beamer, beduidend lager dan projectie in 2K.

Naaiclubjes
Ook de kosten die niet worden gedekt door Cinema Digitaal kunnen filmtheaters nog voor verrassingen stellen. Dat denkt programmeur Raymond Walravens van het Amsterdamse Rialto. "De kosten voor aanpassingen in de cabines en zalen moeten niet worden onderschat. Zo zijn wij per zaal tussen de 20.000 en 30.000 euro kwijt voor bijvoorbeeld ventilatie, digitaal geluid op 5.1-niveau en bekabeling." De lopende locatie-onderzoeken van Arts Alliance Media, dat de installatie begeleidt, bieden theaters hierover meer duidelijkheid. Overigens zijn de meerkosten voor Rialto geen barrière om alle drie de zalen te digitaliseren.
Er leven ook zorgen over de levensduur van digitale projectoren. Die wordt geschat op tien jaar, waardoor bioscopen aan het einde van de rit meteen voor een forse vervangingsinvestering staan. En de distributeurs zullen hen niet nog eens sponsoren. "Na tien jaar is het ieder voor zich", vreest zakelijk directeur Charlie Cappetti van het Arnhemse Focus. "We hopen natuurlijk dat de apparatuur tegen die tijd flink in prijs is gedaald. Maar de markt is klein, waardoor de kosten waarschijnlijk relatief hoog blijven. In dat geval staan we wel voor een uitdaging."
Focus gaat, net als andere filmtheaters, de komende jaren alvast geld opzij leggen. Daarnaast moeten nieuwe businessmodellen voor een hogere recette gaan zorgen. Programmeur Wilko Schuringa van De Lieve Vrouw in Amersfoort, dat alle drie de zalen laat digitaliseren, wil met alternatieve content bijvoorbeeld specifieke doelgroepen gaan bedienen. "Ouderen, leeskringen, naaiclubjes, je kunt iedere hobbyvereniging zijn eigen film voorschotelen. Als je dit buiten de traditionele piekuren doet, maak je effectiever gebruik van je zaalcapaciteit en verhoog je de inkomsten."
Een andere manier om dat te doen, is publiekstrekkers vaker en in meer zalen programmeren. Een digitale kopie is gemakkelijk te vermenigvuldigen, waardoor distributeurs en exploitanten in de verleiding komen films breder uit te brengen. Die schaalvergroting leidt tot verschraling van het aanbod, was de vrees tijdens het recente Voorjaarsoverleg in het Ketelhuis. Er komt minder ruimte voor de kwetsbare film. Films die het niet goed doen aan de kassa, vliegen er al na een paar dagen uit.

Revolutie
Ook is het de vraag hoe klassiekers en vergeten meesterwerken straks worden vertoond — die zijn niet altijd digitaal beschikbaar. Voor filmtheaters is dit reden hun ratelende 35mm-projectoren nog even in huis te houden. 22 van de 39 theaters in de peiling zijn van plan één of meerdere zalen uit te rusten met analoge én digitale apparatuur, mits hun cabine ruimte biedt aan twee projectoren.
Stel dat Cinema Digitaal er niet was gekomen. Dan was de digitale revolutie ook wel hun kant uitgewaaid, denken de filmtheaters. Dan was het meer een digitale évolutie geworden. "De transitie zou meer gefaseerd verlopen", zegt hoofdprogrammeur Pien Houthoff van Lux Nijmegen. "We hadden niet ineens vijf ton op tafel kunnen leggen om alle negen zalen in één klap te digitaliseren. Waarschijnlijk waren we begonnen met twee zalen, om gaandeweg uit te breiden. Hier hadden vooral de distributeurs last van gehad. Zij hadden hun films veel langer in twee formaten moeten uitbrengen."
Frank de Neeve, die voor zijn website Cineserver de digitale ontwikkelingen bijhoudt, denkt dat het met de financiële krapte bij de filmtheaters wel meevalt. Veel theaters gebruiken de gelden van de distributiesector volgens hem indirect om een duurdere en geavanceerdere projector aan te schaffen, terwijl ze de extra mogelijkheden helemaal niet nodig hebben.
"Filmtheaters zijn ontzettend bang om technologisch achterop te raken. Ze denken dat ze beter een 2K-projector kunnen nemen die op te waarderen is naar 4K. Terwijl het opwaarderen net zo duur is als de projector zelf. Ik zeg dan: op een doekje van zes meter zie je echt het verschil niet. Het is alsof je met een kanon op een mug schiet. Met een gewone 2K-projector kunnen ze komende tien jaar rustig slapen. Ook daarop is het vertonen van 4K-films mogelijk, zij het in 2K-resolutie. Maar breng dat de theaters maar eens aan hun verstand."

Niels Bakker

Dit is het tweede deel van een tweeluik over Cinema Digitaal. Deel 1 is verschenen in het vorige nummer en belichtte het perspectief van de distributeurs.

Sterk: ‘Cinema Digitaal voorkomt kaalslag’

Dat meedoen met de digitalisering van de branche voor sommige filmtheaters te duur is, betekent niet dat Cinema Digitaal een kaalslag veroorzaakt. Het is juist andersom, zegt directeur van de NVB en van Cinema Digitaal Ron Sterk. "Het landelijke plan zorgt ervoor dat er honderdvijftig bioscoopschermen behouden blijven. Zonder de enorme korting die wij bieden, hadden veel minder theaters kunnen digitaliseren. Ik heb steeds gezegd: instappen is een afweging van de exploitanten. Zij moeten bepalen of ze het bedrijfsrisico van 14.600 euro kunnen dragen. Datzelfde geldt voor de leaseconstructie. Als ze zich er prettiger bij voelen om eigenaar van de apparatuur te zijn, kunnen ze ook op eigen houtje digitaliseren. Maar ze zijn dan wel veel duurder uit."

Bijna helft Nederlandse doeken digitaal

Op 355 van de 751 bioscoopschermen in Nederland worden films inmiddels digitaal geprojecteerd. Daarmee is de overstap in bijna de helft van de zalen een feit. De 355 doeken hangen in 142 bioscopen, op een totaal van 242.

Gesplitst naar digitale formaten is de digitale barometer op 25 mei 2011:

1.4K-beeldresolutie: 35 doeken in 29 bioscopen
2K-beeldresolutie: 307 doeken in 103 bioscopen
4K-beeldresolutie: 13 doeken in 10 bioscopen
Geschikt voor vertonen films in 3D: 263 doeken

Bron cineserver.org