Filmfestival Berlijn

“Berlin rocks”, zei festivaldirecteur Dieter Kosslick bij de opening van de Berlinale. Na de Stones was het voor de meeste films lastig om boven de beat uit te komen.

De 58ste Internationale Filmfestspiele Berlin werden letterlijk overstemd door een kakofonie aan klanken. De Rolling Stones openden het festival met de door Martin Scorsese geregisseerde concertfilm shine a light (daarover in de volgende Filmkrant meer). Daarna voerden vervolgens Neil Young (in het door zijn alter ego Bernhard Shakey geregisseerde csny déjà vu), Patti Smith (patti smith — dream of life van Steven Sebrig), Madonna (haar regiedebuut filth and wisdom), de Gorillaz (bananaz van Ceri Levy) de boventoon. Het fílmfestival, opgedeeld in de competitie van het hoofdprogramma, het Panorama en het Forum voor de meer avontuurlijke films, vond dit jaar in rock ‘n’ roll-termen dus meer backstage plaats. Maar toen de muziek verstomd was, bleek Berlijn gewoon weer Berlijn, met een ongelijksoortige mix tussen politiek en persoonlijk geëngageerde films en een hoop valse noten.

Illegale dvd’s
Dat de Braziliaanse film tropa de elite (elite squad) van regisseur José Padilha met een Gouden Beer voor beste film werd bekroond, was de grootste verrassing die de jury onder leiding van regisseur Costa-Gavras in petto had. De keiharde politiefilm over een elitecorps in Rio de Janeiro dat aan de vooravond van een pauselijk bezoek orde op zaken moet stellen in de favela’s, ging over de vraag met hoeveel geweld geweld bestreden mag worden. tropa de elite was in eigen land een enorm succes dankzij een levendige handel in illegale dvd’s van een vroege versie van de film, nog voordat hij z’n officiële première had beleefd. Omstreden was hij ook. Het geweld om het geweld (te bestrijden) werd door de voornaamste kritiek op de film als ‘fascistisch’ omschreven.
De rest van de prijzen liet zich eenvoudig voorspellen uit de kruisjeslijsten van de internationale vakpers in Screen Daily en de Duitse filmkritiek in de diverse nationale kranten. Natuurlijk was standard operating procedure erbij, van Errol Morris, de eerste documentaire die in Berlijn ooit de competitie haalde. Morris’ reconstructie van het Abu Ghraib-schandaal aan de hand van de honderden foto’s die de misstanden en martelingen door Amerikaanse militairen in de Irakese gevangenis reconstrueren, was niet minder controversieel. Met name de geënsceneerde beelden die de foto’s en de vele interviews, onder meer met hét gezicht van Abu Ghraib Lynndie England, completeerden, vielen in slechte aarde. Onoplettende toeschouwers zouden eens kunnen denken dat er nu ook mobiele-telefoonfilmpjes aan de legerarchieven zijn ontfutseld.
Dat juist deze twee films met de hoofdprijzen gingen strijken is achteraf te verklaren als een staaltje slim selecteren van festivaldirecteur Dieter Kosslick en zijn team. ‘At the end of the day’ was Berlijn gewoon weer het festival zoals we dat gewend zijn, waar sterren en de grote politieke en sociale vragen van deze tijd hand in hand over de rode loper wandelen.

Oscars versus Beren
De regisseursprijs voor Paul Thomas Andersons olie-epos there will be blood was ook geen verrassing. Met een beetje geluk heeft die film inclusief hoofdrolspeler Daniel Day-Lewis op het moment dat deze Filmkrant van de persen rolt ook een groot deel van z’n acht Oscarnominaties verzilverd. Het lijkt erop alsof de jury daar alvast een voorschotje op nam door juist niet Day-Lewis maar de Iraanse acteur Reza Najie als beste acteur te bekronen. Met de stemverklaring van George Clooney (die voor michael clayton ook voor een Academy Award in aanmerking komt) die tijdens Berlijn in de Amerikaanse pers verklaarde dat hij vond dat DDL de prijs moest krijgen, lijkt welhaast verzekerd dat de Amerikaanse olie-entrepeneur Daniel Plainview, de citizen kane van onze tijd, in de Oscar-eregalerij zal worden opgenomen.
Reza Najije’s vertolking van een struisvogelboer die als brommertaxichauffeur in Teheran de geneugten van het kapitalisme ontdekt in song of the sparrows (Majid Majidi) biedt daar een mild tegenwicht tegen. Majidi’s kijk op de vrije markt was nog lang niet zo zwart als Paul Thomas Andersons apocalyptische kijk op de religie-industrie van godheid olie en zijn profeet zakenman.
Dat lichtheid beslist niet onderdoet als politiek middel, was ook de inzet van Mike Leighs happy-go-lucky. Daarin portretteert hij een Noord-Londense schooljuf die optimistisch het leven tegemoet lacht. Dag na dag. Onverzettelijk.
Wie Mike Leigh tijdens de persconferentie hoorde verkondigen dat zijn film een tegengif was tegen al het zwartkijken en nihilisme in de wereld (in de film perfect gepersonifieerd door taxichauffeur Scott, een soort Londense onderbuikvertolker à la Wilders) hoefde geen moment te denken dat dit een vrijblijvend statement was. Het is Mike Leigh altijd ernst, ook als hij komedies maakt en dan misschien nog wel meer. En bovendien gaat er, als je je eenmaal door juf Poppy hebt laten veroveren, beslist iets vanzelfsprekends-zelfverzekerds uit van het idee dat je ook met hoop en enthousiasme van de wereld een betere plek kunt maken. Mooi dus dat actrice Sally Hawkins haar schaterlach met een brede grijns bekroond zag.

Saamhorigheid
Verder werd er vooral veel gemopperd. Op de grootte van het programma (en dat klinkt Rotterdam-bezoekers bekend in de oren), op het ten dode opgeschreven verlangen om een full service festival te willen zijn met crèches en filmmakers-in-opleiding en filmdiners en food for thought en een grote filmmarkt om alles een commerciële raison d’être te geven. Hoeveel groei een festival kan verdragen voordat de rek eruit is, zal de komende jaren dé grote vraag zijn voor festivals zoals van Berlijn, maar ook van Rotterdam, die niet alleen professionals, maar ook een publiek willen bedienen.
Dat soort kritische noten zijn festivalbezoekers eigen. De hooggespannen verwachtingen dat in tien filmdagen het mooiste, grootste en beste te zien zal zijn is even nobel als irreëel. Maar het reizende filmcircus zoekt nu eenmaal naar saamhorigheid, ervaringen om te delen en niet naar doodlopende gesprekken over individuele hoogstandjes die de ander niet gezien heeft omdat hij op zoek was naar een volgend meesterwerk. Misschien dat daarom de toekomst van filmfestivals gezocht moet worden in manieren om een kader te verlenen aan dat gevoel van verbondenheid.

Dana Linssen

Later in de bioscopen

Aankopen en distributietitels Berlijn

A-Film
be kind rewind (Michel Gondry) Slotfilm
patti smith — dream of life (Steven Sebrig) Panorama
Markt:
blind date (Stanley Tucci)
downloading nancy (Johan Renck)
frozen river (Courtney Hunt)
gospel hill (Giancarlo Esposito)
l’heure d’été (Olivier Assayas)
joy division (Grant Gee)
married life (Ira Sachs)
a thousand years of good prayers (Wayne Wang)
le premier cri (Gilles de Maistre)
BFD Film
elite squad (tropa de elite) Competitie
Cinéart Nederland
caos calmo (Antonello Grimaldi) Competitie
julia (Erick Zonca) Competitie
lemon tree (Eran Riklis) Panorama
son of a lion (Benjamin Gilmour) Forum
Markt:
cafe de los maestros (Miguel Kohan)
the chaser (Na Hong-jin)
the escapist (Rupert Wyatt)
man on wire (James Marsh)
slumdog millionaires (Danny Boyle)
where in the world is osama bin laden (Morgan Spurlock)
Cinemien
boy a (John Crowley) Panorama
cherry blossoms — hanabi (Doris Dörrie) Competitie
reclaim your brain/free rainer — der fernseher lügt (Hans Weingartner) Perspektive Deutsches Kino
Contact Film
buddha collapsed out of shame (Hana Makhmalbaf) Kinderfilmfest Generations
De Filmfreak
lake tahoe (Fernando Eimbcke) Competitie
Markt:
el aura (Fabián Bielinsky) alleen dvd
cremaster: the order (Matthew Barney) alleen dvd
keane (Lodge Kerrigan)
night train (ye che) (Diao Yi Nan)
peau d’homme coeur de bête (Hélène Angel Angel) alleen dvd
room (Kyle Henry) alleen dvd
tony takitani (Jun Ichikawa) alleen dvd
Filmmuseum (i.s.m. Moskwood)
my winnipeg (Guy Maddin) Forum
Paradiso
transsiberian (Brad Anderson) Panorama
Markt:
the brøken (Sean Ellis)
gonzo: the life & work of d. hunter s. thompson (Alex Gibney)
mama’s boy (Tim Hamilton)
st. trinians (Oliver Parker/Barnaby Thompson)
the sultans of the south (Alejandro Lozano)
RCV
csny déjà vu (Neil Young) Panorama
Markt:
book of blood (John Harrison)
let it ride (Simon West)
shelter (Måns Mårlind/Björn Stein
untitled bob marley project (Martin Scorsese)
UPI
the other boleyn girl Buiten competitie

Bovenstaande lijst geeft de stand van zaken bij het ter perse gaan van dit nummer weer.

Prijzen

Gouden Beer
tropa de elite (elite squad, regie: José Padilha)
Zilveren Beer grote juryprijs
standard operating procedure (regie: Errol Morris)
Zilveren Beer beste regisseur
Paul Thomas Anderson (there will be blood)
Zilveren Beer beste acteur
Reza Najie (the song of sparrows/avaze gongjeshk-ha, regie: Majid Majidi
Zilveren Beer beste actrice
Sally Hawkins (happy-go-lucky, regie: Mike Leigh)
Zilveren Beer artistieke prestatie
Jonny Greenwood (muziek there will be blood)
Zilveren Beer beste scenario
Wang Xiaoshuai (in love we trust, regie: Wang Xiaoshuai)
Alfred Bauer Prijs vernieuwing filmtaal
lake tahoe (Fernando Eimbcke)
Beste debuut
asyl — park and love hotel (regie: Kumasaka Izuru, vertoond in: Forum)
Kristallen Beer beste film jeugdselectie Generation KPlus
buddha collapsed out of shame (buda az sharm foru rikht, regie: Hana Makhmalbaf)
FIPRESCI Prijzen van de internationale filmkritiek
Competitie: lake tahoe (regie: Fernando Eimbcke)
Panorama: rusalka (mermaid, regie: Anna Melikian)
Forum: shahida — brides of allah (regie: Natalie Assouline)