F voor Filmkritiek II

Het recept tegen de bubblegumjournalistiek: meer vampieren.

Dat de internationale filmkritiek in een kritieke toestand verkeert, zal geen nieuws meer zijn. De internationale vakbladen (Screen, Hollywood Reporter en Variety) worden steeds dunner, en de filmtijdschriften die jarenlang het grote publiek op de hoogte hielden zijn ofwel helemaal wegbezuinigd door hun corporate parents, ofwel omgeturnd in hetzij een zielige webstek (Premiere), hetzij in een slap aftreksel van een boulevardblad (Entertainment Weekly). Dat de uitgebreidere, kritische berichtgeving over film verschraalt, was al duidelijk, maar dat onafhankelijk denken nu wordt vervangen door de zoveelste serie exclusieve castfoto’s van de nieuwste twilight is niets minder dan een filmjournalistieke ramp. Toch is nog niet alles verloren.

Boren
De vakbladen, alhoewel niet helemaal immuun voor deze trend, zijn het minst gevoelig voor de druk van distributeurs en de (al dan niet reële) honger naar meer celebrity-nieuws, mede ook omdat ze in hun gelederen de recensenten en de reporters strikt gescheiden houden. Dit om te voorkomen dat iemand op maandag de nieuwe Ridley Scott de grond inboort om dan op dinsdag met hem aan de lijn te hangen voor een interview over zijn nieuwe filmproject. In die zin is het werk van een filmcriticus voor een vakblad dus écht onafhankelijk, en een industrie heeft eerlijke kritische duiding van de producten die het maakt ook echt nodig.

Klimaat
Bij de vakbladen is het niet zozeer een inhoudelijk probleem als wel een probleem van hoeveelheid. Als de inkomsten uit advertenties minder worden, gaat het aantal pagina’s naar beneden, en moeten redacteuren kiezen wat de core is van de redactionele inhoud, en dat is voor een vakblad vrijwel nooit de artistiek vooruitstrevende film zonder enig commercieel potentieel. De inhoud van de recensies blijft dus geheel onafhankelijk, maar de hoeveelheid recensies en wat er precies gerecenseerd wordt (en wat niet) verandert dus wel. Aangezien de Engelstalige vakbladen de enige zijn die uitgebreid (en film per film) het festivalcircuit volgen, is dit dus een kwalijke ontwikkeling waar waarschijnlijk alleen een beter economisch klimaat iets aan kan doen. (Waarbij gezegd moet worden dat Variety, waar ik regelmatig voor schrijf, altijd heeft geluisterd als ik voorstelde een film te recenseren puur en alleen om de artistieke waarde.)

Brangelina
De commerciële week- en maandbladen hebben met een ander probleem te maken: hun potentiële doelgroep haalt veel nieuws van het internet, een onophoudelijke bron aan breaking news waar de gedrukte media met hun lange deadlines bij voorbaat de slag van verloren heeft. Wat de bladen tot nu toe onderscheidde is de mogelijkheid om meer context en achtergronden te bieden en een kritische analyse. Maar, overtuigd dat de doelgroep vooral exclusief nieuws wil van het niveau "Brangelina", worden de stukjes steeds korter en de inhoud wordt steeds vlakker en minder kritisch. Een andere bedreiging komt van het gebruik dat de distributeurs graag exclusieve toegang of voorproefjes aanbieden waardoor de onafhankelijkheid van de artikelen in het geding komt (in het beste geval alleen op onbewust niveau).

Tahiti
Wat kan een internationaal filmjournalist zoals ik hiertegen doen? Eén: vechten voor een kwalitatief goede inhoud die intelligenter (maar niet minder toegankelijk) is dan wat de klant verwacht, ook wanneer de doelgroep voornamelijk bestaat uit gillende tieners. twilight een hit? Een perfecte reden om een bubbleguminterview te combineren met een artikel over de vampieren van Feuillade en Dryer, Assayas en Copolla. En is er druk om een stuk een bepaalde kant op te schrijven, dan alleen met full disclosure ("Mijn trip naar Tahiti voor de promotie van komedie X werd betaald door studio Y").

Bubblegum
En twee: jezelf diversifiëren. De tijd dat de meeste filmjournalisten een vaste post hadden lijkt voorbij, en als freelancer is het belangrijk van alle markten thuis te zijn. Behalve in oude (stervende?) reuzen als Cineaste, Film Comment en Cahiers du cinéma is er voor de serieuze kritische besprekingen van film geen plaats meer. De vraag is dus niet of dit het einde van een tijdperk is (kort antwoord: ja), maar in welke vorm of vormen de filmkritiek dan wel voortleeft. Dus terug naar punt één: voeg serieuze kanttekeningen toe aan bubblegumartikelen en zoek daarnaast naar plaatsen waar de discussie over film logisch in een grotere discussie past. Film is in dit multimediale tijdperk geen op zichzelf staand medium meer. Misschien dat het dus tijd is om filmkritiek niet als iets te zien dat losstaat van de rest van de journalistiek, net als de films zelf niet losstaan van de wereld die ze voortbrengt.

Boyd van Hoeij