De toekomst heet 3D…

3D-films ontstegen lange tijd niet het kermisvermaak. Maar de groei van digitale projectie gaat dat veranderen, als het aan de grote studio’s ligt.

De toekomst zien. Dat kan. Daar heeft u geen glazen bol voor nodig, maar alleen een kaartje voor meet the robinsons of beowulf in Utopolis of een van de zes andere Nederlandse bioscopen die op dit moment hun digitale projectie hebben aangepast voor vertoning in drie dimensies. Zie de speerpunten van Beowulfs krijgers vlak voor uw neus de zaal in prikken. Zie de borsten van de op Angelina Jolie lijkende moeder-demon (maar waar zijn de tepels gebleven?).
Helemaal nieuw is het niet, want van de animatiefilms the ant bully en happy feet bestonden ook 3D-versies, en bij harry potter and the order of the phoenix hadden een paar fragmenten dieptewerking, maar daarvoor moesten we dan naar de IMAX-zaal in Pathé Arena.
Maar wacht eens, is dat niet al een heel oud kunstje, hoor ik u nu denken. Inderdaad, het spectaculaire toekomstvisioen dat Jeffrey Katzenberg van DreamWorks Animation, James Cameron en nog een aantal zwaargewichten uit de Amerikaanse filmindustrie ons voorspiegelen, borduurt voort op de stereokijkers waarmee onze over-overgrootouders diepte zagen in foto’s van watervallen, gebouwen of blote mensen.
Het principe is ook tamelijk eenvoudig. We zien diepte omdat ons linkeroog de wereld vanuit een iets ander standpunt waarneemt dan ons rechteroog. Onze hersenen maken daar vervolgens één plaatje van, en ziedaar: diepte! Voor een stereoafbeelding (een film is niet wezenlijk anders) zijn twee plaatjes met iets verschillend perspectief nodig die ieder apart aan het juiste oog worden aangeboden.
Doorgaans komt daar een speciale bril aan te pas.

Leeuwen
De eerste experimenten met 3D-film stammen uit het begin van de vorige eeuw en in de jaren vijftig genoot het fenomeen kortstondige populariteit. De Amerikaanse studio’s grepen in die tijd iedere mogelijkheid aan om de concurrentie van de televisie het hoofd te bieden. Het ruimtelijk effect bleek bij uitstek geschikt om leeuwen of andere monsters op het publiek af te laten springen. Titels als bwana devil en the creature from the black lagoon spreken voor zich. Ook de horrorfilm house of wax is een 3D-klassieker.
Helaas was het nieuwtje er snel af. Hoe eenvoudig het principe ook mag zijn, goede 3D-projectie was toch technisch gecompliceerd, het brilletje — aanvankelijk met de befaamde rood/groene glaasjes, later met neutraalgrijze Polaroidfilters — bleef een gedoe en de films ontstegen de status van kermisvermaak niet. Een serieuze thriller als Hitchcocks dial m for murder was in 1954 in 3D opgenomen, maar werd bij nader inzien gewoon ‘plat’ uitgebracht. Af en toe werd nog een poging ondernomen, zoals in 1984 met de softpornofilm emmanuelle 4, maar de echte doorbraak kwam niet.
Dus waarom gaat het nu wel lukken? Volgens Wilco Wolfers, directeur van Warner Bros. Nederland, heeft dat te maken met de opkomst van digitale projectie. “Iedereen is ervan overtuigd dat bioscopen digitaal zullen worden. De vraag is niet meer óf het gaat gebeuren, maar alleen hoe snel. Door deze ontwikkeling is het nu ook eenvoudiger geworden om 3D te vertonen. Een digitale zaal is met een relatief geringe investering op te waarderen tot een 3D-zaal.”
Warner gaat van harte in deze ontwikkeling mee. “Het is een achtbaanrit, een extra impuls voor het bioscoopbezoek van jongeren. Het is vooral geschikt voor grote spektakelfilms.”
De ervaring in Amerika leert dat een 3D-kopie per zaal wel tweemaal zoveel kan opbrengen als een gewone kopie. In Utopolis, waar de kijker 2 euro extra voor 3D betaalt, gaat het tot nu toe ongeveer gelijk op. Daarnaast zien de grote studio’s het ook als nieuw wapen tegen piraterij. Een 3D-film is veel moeilijker te kopiëren.
En er is nog een vierde reden waarom het voor de industrie aantrekkelijk is geworden. Computeranimatiefilms — en die worden immers steeds talrijker — zijn betrekkelijk eenvoudig om te zetten in een 3D-versie. Met een muisklik als het ware.
Steven Spielberg, Peter Jackson, George Lucas, allemaal broeden ze op iets. James Cameron zit zelfs al middenin de productie van de 3D-sciencefictionfilm avatar die in 2009 in de bioscoop komt. Katzenberg heeft aangekondigd dat DreamWorks (de studio van shrek) vanaf 2009 al zijn animatiefilms in 3D gaat uitbrengen.

Zombies
Moeten we ons op dit alles verheugen? De brillen zijn een stuk comfortabeler geworden, dat zeker. Een 3D-fragment van happy feet dat ondergetekende in IMAX zag was prachtig, maar een collega kreeg van het door de zaal buitelende Harry Potter-spektakel hoofdpijn. Het 3D-kijken lijkt het best tot zijn recht te komen in relatief rustige scènes, maar dat botst met de wens om het vooral bij spektakelfilms toe te passen.
De ruimte-illusie van beowulf is perfect, al lijken de personages soms een beetje op uitgeknipte figuren die voor een decor langs worden geschoven. Maar dat zou hem ook kunnen zitten in die afschuwelijke ‘performance capture’ die hier is toegepast. We zien namelijk niet de echte acteurs. Die werden in een speciale studio volgeplakt met sensoren om op die manier hun bewegingen en mimiek door te geven aan slaafs volgende computerzombies. Heel knap, maar niet om aan te zien. Het lijkt wel of het wassenbeeldenmuseum is uitgelopen! Helaas zal dit vaker gaan gebeuren als menselijke acteurs in een digitale 3D-film geschoven moeten worden. Cameron werkt er ook al mee.

Leo Bankersen