De beste films van 2008

Aan het eind van elk jaar sluit de redactie de ogen, neemt een diepe zucht, en zoekt, terugkijkend op het afgelopen jaar, naar de films die het meest indruk hebben gemaakt.

Jezus-figuurtje
Genoeg te genieten in de Nederlandse bioscopen in 2008: de beste superheldenfilm ooit (the dark knight), twee nieuwe werkjes van de broers Coen (no country for old men, burn after reading), uitdijende oeuvres van arthousemeesters (stellet licht, du levande), een smaakmakend debuut van een theatermaker (in bruges). Da’s veel te moeilijk kiezen, dus liever richt ik uw aandacht op een film die de Nederlandse bioscopen níet haalde, op vertoningen op het Filmfestival Rotterdam en het Vlissingse Film by the Sea na. das herz ist ein dunkler wald van Nicolette Krebitz is een kruising tussen de verstilde vrouwen-in-crisis van Nanouk Leopold en het zwartkomische absurdisme van Alex van Warmerdam. Maar dan Duits. In het kort: vrouw ontdekt dat man vreemdgaat, zelfs een tweede gezinnetje heeft, en gaat daar langzaam aan onderdoor. Eigenlijk is de film al uit 2007, maar ik heb hem pas dit jaar gezien en dus mag hij mijn jaarfavoriet zijn. Als er enige gerechtigheid is trouwens volgend jaar ook weer, wanneer de film in het Filmmuseumprogramma Previously Unreleased alsnog zijn weg naar de Nederlandse zalen gaat vinden. Toch? Al is het maar om het vrolijk multimediale gegoochel met toneelstukjes, Google Maps en technoklassieke muziek in de film. Of om het sprookjesachtige, hartverscheurende einde. Of om de prachtige muziek en de abrupte afbrekingen daarvan. Maar vooral om dat Jezus-figuurtje dat van zijn kruis springt en er vandoor gaat.

Joost Broeren

Rillingen
Slechte films vergeet je, goede roepen een prettig gevoel op bij herzien, maar van geweldige films staan scènes in het geheugen gegrift. Wie de jaaroogst langs deze maatlat legt, ziet veel films door de zeef vallen, maar ook geweldige films op de bodem achterblijven. Het goede nieuws is dat er dit jaar meer geweldige films waren dan we de laatste jaren gewend waren. Minstens tien films maakten diepe indruk, zodat het moeilijk selecteren is. We moeten hard zijn: entre les murs, hunger, stellet licht, persepolis, the banishment en lady chatterley vallen net buiten de top vijf. Potentiële kandidaat there will be blood sneuvelt om een andere reden: ik heb de film niet gezien.
1 keane Lodge Kerrigan
Gruwelijkste en aangrijpendste beeld van het jaar: een vader is wanhopig op zoek naar zijn een jaar geleden verdwenen dochtertje en vraagt in een busstation aan een loketmedewerker of hij zich een meisje met een rood jasje kan herinneren. Kerrigan duwt de kijker in het hoofd van een door schuld en verdriet verscheurde man, die op de rand van waanzin staat.
2 no country for old men Ethan & Joel Cohen
Na deze horror over een seriemoordenaar kunnen we nooit meer blanco kijken naar het soort compressiepistolen dat in abattoirs, maar ook in de bouwwereld, wordt gebruikt. Zelden zo’n zenuwslopend kat-en-muisspel gezien als dat van de ijzige moordenaar met de eigenaar van een kneuterig, landelijk benzinestationnetje. Angstzweet en ijskoude rillingen.
3 la graine et le mulet Abdellatif Kechiche
Van je familie moet je het hebben, maar in dit immigrantendrama steken familieleden vooral stokken in het wiel van een zestigjarige immigrant die in Zuid-Frankrijk een restaurantje wil beginnen. En dan zijn er ook nog gewone rotzakken buiten de familie die zijn dromen torpederen. Hijgend rent de man minutenlang achter jongens die zijn brommertje hebben gestolen. Snijdend drama.
4 waltz with bashir Ari Folman
Oorlog produceert afgestomptheid, die Waltz in Bashir voelbaar maakt. Een soldaat, die in Beiroet was tijdens de slachting in de Palestijnse kampen Shabra en Chatilla, hervindt zijn gevoel. Onvergetelijk beeld: soldaten zwemmen in gelig spooklicht naar de kust. Poëtisch en gruwelijk tegelijk.
5 i’m not there Todd Haynes
Zelden vielen inhoud en vorm zo perfect samen als in dit intelligente, kaleidoscopische portret van Bob Dylan, dat ook een filosofisch statement maakt over de menselijke identiteit. Er bestaat geen echte ik; de mens is geen ui, maar een verzameling wisselende opvattingen. Hoogtepunt: de snerende, pillenslikkende Cate Blanchett als de arrogante jonge Dylan.

Jos van der Burg

Pikhouweel
hunger. Ademloos gekeken naar het langzame vegen van een vloer waarop slechts nog sporen van mensen zijn te zien: Steve McQueen weet met elk beeld net een andere invalshoek te vinden, en is zo zelfverzekerd in zijn beeldtaal dat je hoopt dat er meer beeldend kunstenaars op de regiestoel gaan zitten. Uitzonderlijke film.
there will be blood. Letterlijk adembenemend is de openingsscène waarin de zilverzoeker in de mijn omringd wordt door benauwde stofwolken. Hij laat met zijn pikhouweel de stenen bijna de zaal in ketsen, zo fysiek speelt Daniel Day-Lewis de raadselachtige rol van de oliemagnaat die nooit het achterste van zijn tong laat zien.
no country for old men. De adem stokt bij een van de akeligste achtervolgingen uit de filmgeschiedenis. Alleen dankzij het bizarre brein van de Coens kan een vreemde snuiter met een zuurstoftank uitgroeien tot de engste man die je ooit hebt gezien.
into the wild. Geen perfecte film, maar wel één die je bij de lurven grijpt en niet meer loslaat. Het idee is intrigerend genoeg om nog lang over te fantaseren: wat als je niet meer meedraait met het systeem en totaal zelfvoorzienend door het leven gaat? Dan eindig je dood in Alaska, zo laat into the wild ons zien. Toch nog maar even wachten met het doorknippen van de creditcard.
calimucho. Een film rond een circus die totaal niet over het circus gaat. Eugenie Jansen heeft een fijne neus voor het andere leed dat de piste omringt: klein en groot gezinsleed. Deels gespeeld, deels geïmproviseerd en deels echt, draait het beklemmende calimucho vooral om de vraag hoe een vrouw zich staande houdt tegenover een dominante man.

Mariska Graveland

Onverwoestbaar
Welke films die in 2008 hun Nederlandse bioscooppremière beleefden zou ik nu en op dit moment nog eens willen zien? (En in welke volgorde?)
1 syndromes and a century Apichatpong Weerasethakul/the mourning forest Naomi Kawase
2008 was een rijk, eclectisch, maar ook wat diffuus filmjaar. Er zijn (te)veel films die ik om dezelfde redenen goed vind, en die ik dus wel als double bill zou willen terugzien (en dat willen terugzien is volgens mij het enige criterium voor een top-lijstje, niet de vermeende canonisering die ervan uitgaat). Deze twee om te beginnen om de totale filmische overgave aan het groen.
2 l’heure de l’été Olivier Assayas/conte de noël Arnoud Desplechin
Om de onverwoestbaarheid van de Franse cinema.
3 persepolis Marjane Satrapi en Vincent Paronaud/waltz with bashir Ari Folman
Om de waarachtigheid van animaties.
4 juno Jason Reitman/lake tahoe Fernando Eimbcke
Omdat jong zijn verschrikkelijk is.
5 oorlogswinter Martin Koolhoven/calimucho Eugenie Jansen
Omdat Nederland een echt filmland kan zijn.
6 hunger Steve McQueen/there will be blood Paul Thomas Anderson
Om de manier waarop de gebeurtenissen op het filmdoek stoer, kwetsbaar en wreed gematerialiseerd worden. Cerebrale films geschilderd in olie, modder en stront.

Meest overschatte film: the dark knight (Christopher Nolan) — Om het gebrek aan ruimte dat de film biedt om er ook nog zelf iets van te vinden.

Dana Linssen

Monument
Elk vak heeft z’n lastige kanten. Dat van de filmjournalist is het kwellende gegeven dat er te weinig tijd is om alles te zien. Ik heb een paar films moeten missen waar ik veel van verwacht, waaronder aanrijding in moscou en la graine et le mulet. Daar kan ik dus geen oordeel over geven. Maar verder was 2008 best een jaar om filmdronken van te worden zodat een top 5 samenstellen eigenlijk voor het eerst een moeizame zaak werd. Sommige titels kon rigoureus de nek worden omgedraaid (wanted, the happening, zomerhitte, hancock, taken en nog veel, veel meer), anderen liet ik rustig inslapen omdat ze het net niet hadden gered (the dark knight, hunger, lust, caution, in bruges, wall-e). Wat overblijft zijn films die ik drie of meer keer heb gezien, of nog steeds niet helemaal kan plaatsen. En die dus blijven intrigeren. In willekeurige volgorde:
waltz with bashir. Animatie is na persepolis en Ari Folmans film niet langer veroordeeld tot gespecialiseerde festivals. Ik weet zeker dat de manier waarop het medium in waltz with bashir is gebruikt ertoe leidde dat de film op mij een diepere indruk heeft gemaakt dan wanneer het verhaal door acteurs zou zijn vertolkt.
aleksandra. Voelt als een blik op iets bovenwerkelijks, iets niet alleen over deze verhouding tussen een grootmoeder en haar kleinzoon aan het Tsjetsjeense front, maar iets over alle verhoudingen die door onvermijdelijke conflicten vertekend worden. Ook Aleksandra draagt zowel het conflict als de weerzin daarover in zich. “Waarom laten jullie ons niet met rust”, vraagt een Tsjetsjeense jongen aan Aleksandra als hij haar terugbrengt naar het Russische legerkamp. “Was het maar zo eenvoudig”, zegt ze.
the mourning forest. Net als aleksandra ontstijgt Naomi Kawase’s film zijn plaats en tijd waardoor haar scènes iets klassieks krijgen. Nog geen canonische waarde, daarvoor zullen ze zichzelf staande moeten houden de komende decennia. Maar het zal me niet verbazen wanneer ze dat lukt.
there will be blood. Maakt minder indruk dan na de eerste keer kijken maar het is nog steeds een monument. Wat mij betreft een gedeelde plaats met the dark knight, die andere 160 minuten durende megalomane clash van ego’s.
auf der anderen seite. Een niet gemakkelijk te duiden verhaal over dood en toevalligheden, over mensen die erdoor bij elkaar worden gebracht of elkaar net mislopen. Uit de weg die de personages afleggen komt een vreemde geruststellende verbondenheid boven. Fatih Akin is een groot talent.

Ronald Rovers