De 16de Filmbonzen Top 20

Wie hebben het voor het zeggen in de Nederlandse filmwereld? Wie verdelen het geld? En wie krijgen het geld? De Filmbonzen Top 20, tot stand gekomen in samenwerking met Het Parool, rangschikt de sterren vóór en de makers en bobo’s achter de camera.

Door Jan Pieter Ekker | Dana Linssen

Legenda
↑ = stijger tov 2015
← = onveranderd tov 2015
↓ =daler tov 2015
x = positie 2016
x = positie 2015 | ♦ = nieuw
x = aantal keren in de lijst sinds 1999

Doreen Boonekamp
Directeur Nederlands Filmfonds
1 | ← | 1 | 16
De ‘cash rebate’ is het belangrijkste wapenfeit van het Filmfonds in de afgelopen periode: producenten die in Nederland geld aan een film besteden krijgen een deel van hun investering terug. Afgelopen zomer presenteerde het Filmfonds de eerste cijfers: de maatregel zorgde al voor 139,2 miljoen euro aan uitgaven in Nederland, becijferde een onafhankelijk onderzoeksbureau. Nederland werd aantrekkelijk voor grote internationale speelfilmproducties, zoals Christopher Nolans Dunkirk en The Hitman’s Bodyguard, een actiethriller met Samuel L. Jackson. Boonekamp benadrukt dat bij al deze internationale films ook Nederlandse crew en cast wordt ingezet: "Zo heeft de stimulering ook een duurzaam effect. En worden we een sterker filmland." Dat Elle van Paul Verhoeven en The Red Turtle van Oscarwinnaar Michael Dudok de Wit op het afgelopen festival van Cannes niet als Nederlandse producties golden, deert de geboren strateeg niet. "We kunnen er trots op zijn dat Nederlandse makers internationaal zo hoog staan aangeschreven dat ze door buitenlandse producenten worden gevraagd internationale films te maken. Dat straalt ook op Nederland af." Mocht de rasdiplomaat ooit de Pijnackerstraat willen verlaten, dan wacht Den Haag.

Lauge Nielsen
Directeur Pathé Nederland
2 | ↑ | 4 | 16
De Deen Lauge Nielsen zwaait al twintig jaar de scepter bij Pathé, met afstand de grootste bioscoopexploitant van Nederland, en is de drijvende kracht in de transformatie van bioscopen naar ‘multifunctionele entertainmentcentra’. Maar de concurrentie neemt toe. Zo nam het Britse concern Vue bioscoopbedrijf JT over, waarmee het in één klap eigenaar werd van 21 Nederlandse bioscopen. Maar vooralsnog kun je het wel vergeten als je film niet door Pathé wordt vertoond. Aldus zijn de meeste kleine Neder­landse arthouseproducties gedoemd, want de rekenmeesters van Pathé kijken alleen maar naar de winstverwachting. Soms zitten ze er wel eens naast; The Red Turtle werd aanvankelijk uit de multiplexen geweerd, omdat de Pathé-programmeurs het sprookje "wel een beetje grauw" vonden voor een Ghibli-film.

Sandra den Hamer
Directeur Eye Filmmuseum
3 | ← | 3 | 8
Die brug naar Noord is er nog niet, maar de pontjes naar Noord barsten dagelijks uit hun voegen en een flink deel van de passagiers slaat linksaf naar EYE, dat met een publieksvriendelijke programmering en alom bejubelde tentoonstellingen waarin de Nederlandse filmcultuur wordt belicht, zoals afgelopen zomer met Robby Müller — Meester van het licht (positief besproken tot in The New York Times) zijn publiek weet vast te houden. Den Hamer is via Eye International en nieuwe man Marten Rabarts verantwoordelijk voor de Nederlandse Oscarinzendingen Import en Tonio. Organiseert het jaarlijkse Filmbal, dat het Utrechtse Gouden Kalverengala ernstig naar de kroon steekt. Met de eerste Nederlandse Filmnacht sprak ze nadrukkelijk een jonger publiek aan: het programma, dat per stad verschilt, is voor én door lokale jongeren bedacht. Met de opening van het nieuwe depot in Amsterdam-Noord komen de ongeveer 40.000 films uit de collectie die tot nu toe verspreid lagen op verschillende locaties in Noord-­Holland dichter bij huis te liggen.

Jet Bussemaker
Minister van OCW
4 | ↓ | 2 | 4
Bussemaker, sinds eind 2012 minister van OCW, ging het verkiezingsjaar in zonder echte wapenfeiten. Na de 200 miljoen die er door haar voorganger Halbe Zijlstra op cultuur gekort was, wist ze 23 miljoen weer terug te vinden en liet ze tijdens het zogenaamde Paradisodebat van Kunsten ’92 weten dat het stoppen van de subsidie aan toneelgezelschap Orkater haar ernstige zorgen baart. Wat er allemaal echt van waar is, blijkt op Prinsjesdag. Maar veel slagkracht lijkt ze niet meer te hebben. Integendeel: ze werd gepasseerd door een Amsterdamse culturele "handelsmissie" naar New York, en was vooral vertoornd over het feit dat er ook landelijk gesubsidieerde instellingen meegingen (waaronder overigens ook het niet-­Amsterdamse Filmfestival Rotterdam). En dan moet ze ook nog de strijd aan met de PVV die in z’n verkiezingspamflet voorstelde om maar meteen alle cultuursubsidies te schrappen. Na de zomer presenteert zij ook de resultaten van een ander hoofdpijn­dossier: de evaluatie van het zogeheten BTW-­convenant, waarin de afspraken met de sector over het lage BTW-tarief voor de bioscoopsector zijn geregeld.

Paul Verhoeven
Filmmaker
5 | ↑ | ♦ | 1
Elle, de eerste Franstalige film van de 77-jarige Paul Verhoeven, gedraaid in Frankrijk, met een Franse crew en Franse acteurs onder wie vedette Isabelle Huppert, was op het afgelopen festival van Cannes opgenomen in de prestigieuze Gouden Palm-competitie. Verhoeven zag het als "een beloning voor stoutmoedigheid". Een prijs won hij niet, maar het deed hem goed dat juist in Frankrijk, de bakermat van de cinema, herkend en gerespecteerd werd dat hij zichzelf nog steeds vernieuwt. "Dat doet me wel wat. De Fransen zijn toch degenen die Hitchcock in de filmcanon hebben opgenomen. Het land is heel erg begaan met kunst en film, zeker als je het met de Nederlandse botheid vergelijkt; hier heeft nog nooit een minister zich ingezet voor film, integendeel."

Bero Beyer
Directeur International Film Festival Rotterdam
6 | ← | 6 | 2
Met 305.000 bezoeken was de vijfenveertigste editie van het Rotterdams Filmfestival (IFFR) iets drukker dan vorig jaar (302.000). Veel groei zit er niet in, zegt directeur Bero Beyer. Al komt er uitbreiding. Volgend jaar kan hij ook filmhuis Kino benutten. Op deze plek aan de Gouvernestraat ontstond het festival in 1972. De nieuwe festivaldirecteur kijkt met genoegen terug op het filmfestijn, waar hij zelf ooit als vrijwilliger begon. Tien dagen lang rende hij letterlijk van hot naar her om bij zoveel mogelijks films en evenementen te zijn, en dat bleef niet onopgemerkt: ‘filmdominee’ Beyer dook werkelijk overal op om mensen te enthousiasmeren voor cinema. Dat andere filmfestivals meer grote premières en rode loper-evenementen hebben, doet daar niets aan af, vindt hij. "Bij ons staan de films centraal." Het festival manifesteert zich ook nadrukkelijk buiten de januarimaanden om: met een spin-off op de Antillen, een White Nights-zomerfestival in het Rotterdamse Museumpark, en diverse samenwerkingsprojecten met het NFF, vermoedelijk om de strijd om Nederlandse premières wat te verzachten. Dat alles voedt de speculaties dat het festival op zoek is naar een nieuwe datum op de festivalkalender. Kan bovendien geduchte concurrentie verwachten van Amsterdam World Cinema en het nieuwe Parool Film Fest die beide in de zomer en het najaar al een flinke graai doen in de berg met interessante premières van Cannes tot en met Venetië.

Martin Koolhoven
Filmmaker en producent
7 | ↑ | 15 | 4
Zeven jaar werkte de Amsterdamse filmmaker Martin Koolhoven aan Brimstone, zijn eerste Engelstalige film met een internationale cast, bestaande uit onder anderen Carice van Houten, Guy Pearce en Kit Harington. De productie bracht hem "mentaal, fysiek en financieel bijna aan de grond", maar het was allemaal niet voor niets: de bloedige western (budget: 12 miljoen euro) werd geselecteerd voor de festivals van Venetië én Toronto. Koolhoven sprak van de belangrijkste première van zijn leven. Maar hij was ook een beetje triest. "Ik realiseerde mij ook dat ik nu met iets nieuws moet beginnen." Wanneer de Nederlandse bioscoopganger Brimstone kan zien is nog niet bekend; er is nog geen releasedatum vastgesteld.

Simon Brester
Film commissioner Amsterdam
8 | ↑ | ♦ | 1
Elk zichzelf respecterend land en elke zichzelf respecterende stad heeft tegenwoordig een film commissioner, een soort pizzabakker die aan de deur van het restaurant staat te roepen hoe geweldig het eten bij hem is. Ex-line-producer, locatiescout en production manager Bas van der Ree gaat over Nederland, Simon Brester (eerder werkzaam voor restaurantsite Iens en als locatiemanager) over Amsterdam, de stad met de meeste gezichtsbepalende locaties. Hij haalde onder meer de Samuel L. Jacksonthriller The Hitman’s Bodyguard naar de stad, maar Homeland nam Amsterdam gewoon in Berlijn op, Woody Allen liet zich ook nog niet verleiden, en de episodische filmreeks I Love…, die eerder al Parijs, New York en Rio de Janeiro aandeed, streek neer in Rotterdam. Onder auspiciën van de Amsterdamse producent/distributeur September Film overigens.

Frans van Gestel
Producent-directeur Topkapi Films
9 | ↓ | 8 | 8
Frans van Gestel is directeur van het Amsterdamse productiebedrijf Topkapi Films, dat zowel artistieke films als commerciële publieksfilms (co)produceert voor de Nederlandse en de internationale markt, zoals Publieke werken van Joram Lürsen, Out of Love, het debuut van de veelbelovende Paloma Aguilera Valdebenito, en King of the Belgians, de vierde langspeelfilm van het Belgische regisseursduo Peter Brosens en Jessica Woodworth, die op het afgelopen festival van Venetië op veel bijval kon rekenen. Ook van Layla M., de nieuwste speelfilm van Mijke de Jong, wordt veel verwacht, maar dat drama gaat eerst een tour langs buitenlandse festival maken voordat-ie in de Nederlandse filmhuizen te zien is.

Ally Derks
Artistiek directeur International Documentary Film Festival Amsterdam
10 | ↓ | 9 | 6
Oprichter en algemeen directeur Ally Derks maakte eerder dit jaar bekend dat ze na bijna dertig jaar het International Documentary Film Festival Amsterdam gaat verlaten. Ze had een uitnodiging ontvangen van de Duitse Robert Bosch Stiftung om vanaf februari 2017 een jaar als ‘fellow’ te gaan wonen en werken in Berlijn en heeft besloten om daarna niet terug te keren. "Ik kan toch moeilijk tot mijn zevenenzestigste blijven zitten, ik ben al een soort dinosaurus." De aanstaande editie leidt ze nog wel, in 2017 worden haar taken overgenomen door kunstenaar/bestuurder Barbara Visser, en het IDFA-bestuur is voornemens om in het eerste kwartaal van 2018 een nieuw artistiek directeur te presenteren.

Matthijs van Nieuwkerk
Presentator De Wereld Draait Door
11 | ↓ | 7 | 10
Ook in het nieuwe seizoen lijkt alles bij het oude gebleven bij DWDD; Matthijs van Nieuwkerk ruimt nog altijd met graagte tijd in voor de Nederlandse film. Een avondje met Michiel van Erp, die 25 jaar in het vak zit, de bekendmaking van de Gouden Kalf-nominaties; Van Nieuwkerk draait er zijn hand niet voor om. Hoewel, alleen de belangrijkste mogen in de uitzending, en dat zijn bij DWDD natuurlijk de acteurs en actrices. Namen worden steeds vaker verhaspeld, en erger nog, onlangs gaf Van Nieuwkerk het einde van Martin Koolhovens western Brimstone weg. Wat het vertrek van hoofdredacteur Dieuwke Wynia aan het begin van het nieuwe tv-seizoen voor het programma zal betekenen, zal de komende maanden moeten blijken.

Pim Hermeling
Directeur September Film
12 | ↑ | 17 | 3
Met het vertrek van Wallie Pollé bij concurrent Cinéart lijkt September Film van Pim Hermeling de belangrijkste speler te worden voor Nederlandse kwaliteitsfilms. September distribueerde het afgelopen jaar onder meer Publieke werken (10 Gouden Kalf-nominaties), Beyond Sleep (7), Knielen op een bed violen (6), Full contact (5) en The Paradise Suite (4 nominaties, en de Nederlandse Oscarinzending voor beste niet-Engelstalige film van vorig jaar). Dit najaar brengt Hermelings bedrijf onder meer Tonio uit, de Nederlandse Oscarinzending voor beste niet-Engelstalige film van dit jaar. Paula van der Oests verfilming van A.F.TH. van der Heijdens gevierde ‘requiemroman’ is de openingsfilm van de eerste editie van het Parool Film Fest, waarvan Hermeling een van de initiatiefnemers is. Hermeling heeft grote ambities met het festival; Paff moet zich kunnen spiegelen aan het Amerikaanse Sundance Festival.

Alex en Marc van Warmerdam
Scenarist/regisseur en producent
13 | ↓ | 10 | 4
Regisseur, scenarist, acteur, componist en vormgever Alex van Warmerdam en producent Marc van Warmerdam krijgen op het Nederlands Film Festival het Gouden Kalf voor de Filmcultuur. Ze zijn volgens het festivalbestuur ‘een klasse apart’ en dienen beloond te worden voor ‘hun voorbeeldige volharding in het bouwen aan een consistent oeuvre en voor hun waarde als ambassadeurs voor de Nederlandse filmcultuur in de internationale arena’. Er is overigens geen geldbedrag aan het cultuurkalf verbonden; de prijs moet vooral worden gezien als steun in de rug voor de Van Warmerdams, wier gemeenschappelijke liefde Orkater de komende vier jaar geen subsidie meer ontvangt van het Fonds Podiumkunsten.

Willemien van Aalst
Directeur Nederlands Film Festival
14 | ↓ | 13 | 6
Tonio, de Nederlandse Oscar-inzending in de categorie niet-Engelstalige film, draait tot leedwezen van directeur Willemien van Aalst niet op haar festival; distributeur Pim Hermeling koos ervoor de film in wereldpremière te laten gaan op de eerste editie van het vijfdaagse Parool Film Fest. Ook Layla M. en Brimstone, de nieuwe films van Mijke de Jong en Martin Koolhoven, zijn niet te zien in Utrecht. Op het sponsorfront boekte Van Aalst wel een succesje: ze haalde het koffiemerk L’OR Espresso binnen als nieuwe hoofdsponsor. "Er zal veel koffie gedronken worden dit jaar", zei Van Aalst bij de programmapresentatie.!

Steve McQueen
Filmmaker en videokunstenaar
15 | ↑ | ♦ | 1
De Britse Amsterdammer Steve McQueen had al een Oscar, de Turner Prize en de BFI Fellowship, de hoogste onderscheiding in de Britse filmwereld. En 7 november krijgt de wereldvermaarde filmmaker en videokunstenaar uit handen van minister Bussemaker de Johannes Vermeerprijs 2016, de Nederlandse staatsprijs voor de kunsten, bestaand uit een geldbedrag van 100.000 euro, dat de winnaar in een nieuw project mag steken. Dat dat een Nederlandse film wordt, lijkt niet erg voor de hand liggen — of zijn Nederlandse vrouw, NRC-journaliste Bianca Stigter die ook het basismateriaal voor 12 Years a Slave leverde, moet nog een briljant idee hebben. McQueen ontwikkelt momenteel een dramaserie voor de BBC over een West-­Indische gemeenschap in Londen in de jaren zestig.

Marina Blok
Hoofd drama NTR
16 | ↓ | 14 | 8
‘Belangrijk voor onze NTR-producties zijn intensiteit, originaliteit en visuele kracht. Acteurs, filmmakers en verhalen die je verbazen, omverblazen en inzicht verschaffen in ‘la condition humaine’, stelt Marina Blok. De nieuwe oogst aan dramaproducties bestaat onder meer uit de speelfilms Tonio, Layla M. en Out of Love, het derde en laatste seizoen van A’DAM & E.V.A, zes nieuwe One Night Stands, waarvan er twee zijn genomineerd voor een Gouden Kalf, en tien Kortjes, waarvan er ook twee kans maken op een kalf.

Emile Fallaux
Voorzitter Nederlands Film Festival
17 | ↓ | 11 | 4
Op de achtergrond is Emile Fallaux bezig het Nederlands Film Festival steeds verder naar zijn inzichten te herconstrueren. Kruisbestuivingen en interactieve projecten spelen daarbij een voorname rol, wat deze editie is vertaald in een nieuw Gouden Kalf, voor de beste interactieve drama- of documentaireproductie. Fallaux’ liefde voor het ongewone blijkt ook uit de toekenning van de Grote Prins Claus Prijs (ter waarde van 100.000 euro) aan de Thaise filmmaker/kunstenaar Apichatpong Weerasthakul — Fallaux was voorzitter van de internationale jury.

Carice van Houten
Actrice
18 | ↓ | 5 | 9
Van Houten is nog altijd Melisandre in Game of Thrones, ze was in Race te zien als Leni Riefenstahl, en heeft een bijrolletje in Martin Koolhovens Brimstone. Belangrijker: tijdens de opnamen sloeg de vlam over met hoofdrolspeler Guy Pearce, eind augustus werd hun zoon Monte geboren. ‘We denken dat we ‘m houden. Iemand een placenta-smoothie?’, twitterde de trotse vader kort na de bevalling. In bepaalde media wordt volop gespeculeerd waar het liefdeskoppel zich zal gaan vestigen (en wat dat voor gevolgen heeft voor de carrières van beide acteurs): Australië, Hollywood, Londen of toch in Amsterdam?

Jos Stelling
Filmmaker en bioscoopexploitant
19 | ← | 19 | 2
Zijn laatste speelfilm Het meisje en de Dood dateert alweer uit 2012, Stelling houdt zich tegenwoordig vooral bezig met zijn Utrechtse bioscopen, Springhaver en het Louis Hartlooper Complex, en als duvelstoejager achter de schermen, nooit te beroerd om hier en daar een vuurtje op te stoken. Stelling stond in 1981 aan de basis van de Nederlandse Filmdagen (het huidige Nederlands Film Festival), is initiatiefnemer van de Louis Hartlooper Prijs voor beste filmpublicatie, die op het NFF wordt uitgereikt, en hij faciliteerde De Avond van het Brandende Kalf, die op de vooravond van het NFF had moeten plaatsvinden. Ondanks Stellings steun sneefde het plan om ‘het meest bevlogen initiatief dat de Nederlandse speelfilmwereld het afgelopen jaar in vuur en vlam heeft gezet’ te bekronen; er werd nog geen kwart van het benodigde bedrag opgehaald met crowdfunding.

Wouter Jansen
Programmacoördinator Go Short
20 | ↑ | ♦ | 1
Met het festival Go Short zette Wouter Jansen de korte film weer op de kaart, met zijn distributiebedrijf Some Shorts zorgde hij ervoor dat Nederlandse films ook buiten de landsgrenzen te zien zijn. Zo hielp hij onder anderen Ena Sendijarevi?, wier kortfilm Import in wereldpremière ging op de Quinzaine des Réalisateurs, een nevenprogramma van het Filmfestival Cannes, en die inmiddels al op meer dan twintig internationale festivals te zien is geweest en diverse prijzen won. Het fraaie filmpje, dat namens Nederland werd ingezonden voor de Oscar in de categorie live action short film, is in Utrecht overigens niet genomineerd, maar wel te zien tijdens het openingsprogramma van het Forum van de Regisseurs.