Cannes

De winnaars

De filmkunst is terug in de voorhoede, bleek uit een intense en indrukwekkende editie van het Filmfestival Cannes.

Wie is de baas in Cannes? President Gilles Jacob? Of artistiek directeur Thierry Frémaux? Franse journalisten grapten er tijdens de afgelopen 62ste editie van het Zuid-Franse filmfestival volop over. Volgens hen is het om en om. Was vorig jaar een Jacob-editie, met veel sterrenceremonieel en Hollywoodspektakel, dit jaar was de beurt aan Frémaux, die een sterk programma samenstelde met hardcore artfilms waarin de klemtoon op de Europese en Aziatische auteurscinema lag. Weinig compromissen en veilige keuzes. Bioscoopbezoekers gaan een heftig jaar tegemoet.
Van tevoren werd vooral uitgekeken naar de grote drie van Europa: antichrist van Lars von Trier, das weisse band van Michael Haneke en enter the void van Gaspar Noé, die zich voortijdig diskwalificeerde door een onaffe film te vertonen. Het bleken inderdaad die films die het gesprek bepaalden. En vooruit: Quentin Tarantino mocht ook even meespelen omdat hij eigenlijk een Duitse film had gemaakt. Althans met Duits geld. En een Duitserig onderwerp: het losjes op de eurocultklassieker quel maledetto treno blindato uit 1978 gebaseerde inglourious basterds waarin een bataljon Joods-Amerikaanse soldaten Duitsers scalperend door Europa trekt. Het bleek een ‘Allo ‘Allo-achtige farce vol cinefiele terzijdes. Memorabel is de slotscène waarin alle nazitopstukken in een Parijse bioscoop verzameld zijn om in een inferno van brandende nitraatfilms ten onder te gaan.

Seks en wreedheid
De zalen van Cannes waren geen veilige plek dit jaar. Geen vergetelheid. Maar indringende nachtmerries en visioenen van het einde der tijden. Lars von Trier deed dat door een persoonlijke depressie om te zetten in een relatiedrama waarin Charlotte Gainsbourg en Willem Dafoe in een spookachtige bos rouwen om de dood van hun kind. Intuïtieve en ongeremde beelden vol schuld, seks, wraak en wreedheid vroegen vaak het uiterste van de toeschouwer. Veelbesproken is natuurlijk het moment waarop Gainsbourg full frontal de schaar in zichzelf zet. Maar het moet niet die gruwelijke trucage zijn die de jury onder voorzitterschap van actrice Isabelle Huppert (en met haar in het filmbloed opgegroeide secondant Asia Argento) deed besluiten om Gainsbourg de acteerprijs toe te kennen. Angstaanjagender was haar mentale onttakeling. Een ontredderende acteerprestatie.
Huppert moet hebben geweten hoe dat voelt. In het strenge idioom van Michael Haneke’s la pianiste (2001) speelde zij eerder een vergelijkbare rol. Misschien is het daarom wel extra dapper dat zij Gainsbourg deze credits gaf. En ook niet terugschrok om Haneke zelf met de Gouden Palm te bekronen voor wat veruit de sterkste competitiebijdrage was: het in zwart-wit gefilmde das weisse band, waarin een groep schoolkinderen in een orthodox protestants Noord-Duits dorpje anno 1912 de boel terroriseert.
das weisse band is een ijzingwekkend en bloedstollend sociaal portret over de ondergang van het Europese burgerdom, dat vooruitschaduwt naar de beide wereldoorlogen en en passant een standpunt inneemt in de vraag die ons in hedendaags Europa bezighoudt. Namelijk hoe jonge mensen ertoe komen om hun klasgenoten en medescholieren uit te moorden.

Religie en geweld
Niet meer dan terecht was het ook om Filippijn Brillante Mendoza als beste regisseur te bekronen, die in kinatay het geweld in zijn land samenbalt in een eindeloze autorit die uitmondt in het langdurig verkrachten en doodmartelen van een prostituee met de naam Madonna onder het goedkeurend oog van een Jezus-poster aan de muur. Zijn film is gebaseerd ware gebeurtenissen, vertelde hij in Cannes. kinatay werd gedraaid in de politieschool waar de toenmalige rekruten werden opgeleid die zich onder leiding van hun superieuren in een geheim doodseskader schuldig maakten aan vergelijkbare misdaden.
Zowel bij Mendoza als bij Von Trier en Haneke is het geweld niet te scheiden van religie; het katholicisme op de Filippijnen en het dogmatische protestantisme in Europa. Hardhandig rekenen zij af met die veelbezongen wortels van onze westerse beschaving. Juist in een tijd dat die politiek en maatschappelijk overal om ons heen weer worden gereanimeerd. De filmkunst is terug in de voorhoede.

Dana Linssen

Cannes-favorieten van de Filmkrant

Dana Linssen
1 das weisse band — Michael Haneke
2 kinatay — Brillante Mendoza
3 go get some rosemary — Josh & Benny Safdie
4 ne change rien — Pedro Costa
5 visage — Tsai Ming-liang

Mike Naafs
1 antichrist — Lars von Trier
2 politist, adjectiv — Corneliu Porumboui
3 skazka pro temnotu (tale in the darkness) — Nikolai Khomeriki
5 mother — Boon Jong-ho
5 nymph — Pen-ek Ratanaruang

Jeroen Stout
1 das weisse band — Michael Haneke
2 antichrist — Lars von Trier
3 politist, adjectiv — Corneliu Porumboui
4 kinatay — Brillante Mendoza
5 inglourious basterds — Quentin Tarantino

Juryvoorzitter Isabelle Huppert

Prijzen Cannes 2009

Competitie
Gouden Palm: das weisse band — Michael Haneke
Grote Juryprijs: un prophète — Jacques Audiard
Juryprijs: (ex-aequo) fish tank — Andrea Arnold en thirst — Park Chan-Wook
Beste actrice: Charlotte Gainsbourg in antichrist — Lars von Trier
Beste acteur: Christoph Waltz in inglourious basterds — Quentin Tarantino
Beste regisseur: Brillante Mendoza — kinatay
Beste scenario: spring fever — Lou Ye
Lifetime Achievement Award: Alain Resnais n.a.v. les herbes folles
Gouden Palm beste korte film: arena — João Salaviza

Camera d’Or
Gouden Camera voor het beste debuut (van het hele festival): samson and delilah — Warwick Thornton

Un Certain Regard
Prijs Un certain regard: kynodontas (dogtooth) — Yorgos Lanthimos
Juryprijs Un certain regard: politist, adjectiv — Corneliu Porumboui
Speciale juryprijs Un certain regard (ex-aequo): kasi az gorbehaye irani khabar nadereh (no one knows about persian cats) — Bahman Ghobadi en le père de mes enfants — Mia Hansen-Løve

Quinzaine des Réalisateurs
De Quinzaine des Réalisateurs is non-competitief.

Semaine de la Critique
Prijs Semaine de la Critique: adieu gary — Français Nassim Amaouche

FIPRESCI-prijzen van de internationale filmkritiek
Competitie: das weisse band — Michael Haneke
Un Certain Regard: politist, adjectiv — Corneliu Poromboui
Quinzaine en Semaine: amreeka — Cherien Dabis (vertoond in de Quinzaine)

De trends

Cannes 2009 was het festival van de lange films. En er waren meer trends.

Van de twintig films die meededen in de Competitie van het 62ste Filmfestival Cannes waren er elf twee uur of langer. Te lang, oordeelden pers en professionals eensgezind. Terug naar de montagetafel, klonk het hier en daar. De enige lange film die de volle 132 minuten wist te boeien was het in de Quinzaine des Réalisateurs vertoonde oxhide ii van Liu Jia Yin die niets anders laat zien dan hoe de Chinese regisseuse en haar ouders dumplings bereiden. Een film over alles: generaties, tradities en de economische crisis in China. Het is overigens niet ongebruikelijk dat van films na hun festivalpremière vaak nog een handzamere bioscoopversie wordt gesneden. Al was niemand er zo openhartig over als Gaspar Noé dat hij eigenlijk een onaffe film had ingeleverd.

Halffabricaat
De première van Gaspar Noé’s enter the void was een unieke gebeurtenis. Niet alleen omdat het filmende enfant terrible weer een flinke dosis drugs en zielloze seks tot een vervreemdende trip had weten op te blazen, maar vooral omdat deze film na het festival nergens meer te zien zal zijn. Althans niet precies die versie, want Noé schreef in zijn persboekje dat hij de film in onvoltooide staat had ingeleverd en na het festival nog eens flink onder handen gaat nemen. Dat roept de vraag op waarom een regisseur per se een halffabricaat wil vertonen? En waarom een filmfestival dat in zijn competitie wil opnemen? Maar ook of films dankzij het ingeburgerd raken van director’s cuts en de gemakken van digitale montage in de toekomst meer en meer als voortdurend work in progress zullen worden gepresenteerd? Heeft Jean van de Velde met wit licht/the silent army toch een trend gezet?

Geen woord…
…trouwens in de persmap over het feit dat het in Un Certain Regard vertoonde the silent army eigenlijk een arty hermontage van de Nederlandse publieksfilm wit licht was.

Applausmeter
Staande ovaties waren er na de premières van the silent army en de Vlaamse hoop de helaasheid der dingen van Felix van Groeningen (die nog wel de Prix Art et Essai in de wacht wist te slepen). Althans, dat meldden de lagelandse media. Niks mis met gezond chauvinisme, zeker niet als de regisseur en al zijn vrienden in de zaal zitten. Maar bij de tweede vertoning van the silent army liepen er ook veel mensen weg omdat ze de film te bombastisch vonden en klonk er tussen het applaus ook boegeroep.

Boegeroep…
…en weglopen (behalve voor dringende afspraken die er tijdens festivals nu eenmaal ook altijd zijn) lijken steeds meer de laatste wanhopige wapens voor filmcritici die temidden van alle hypejournalistiek geen mogelijkheid meer zien om hun mening genuanceerd te uiten.

Spoken
Het realisme was uitgespeeld tijdens deze editie van Cannes (behalve in het Engelse lower class-portret fish tank van Andrea Arnold). Geen documentaires en Dardennes maar spoken, geesten, surrealistische dromen en bovennatuurlijke associaties voerden de boventoon in alle belangrijke films. Lars von Trier en Michael Haneke maakten met antichrist en das weisse band binnenstebuiten gekeerde horrorfilms; Aziaten Park Chan-Wook (vampierfilm thirst) en Kore-eda Hirokazu (het Pinokkio-achtige opblaaspopsprookje air doll) filmden voornamelijk inventieve tableaus. En het verste ging Tsai Ming-liang die met visage een in opdracht van het Louvre tot leven gekomen schilderijententoonstelling bij elkaar toverde die de grenzen tussen film, mode, dans en beeldende kunst waarin de fantomen van de Franse nouvelle vague, de vaste karakters uit zijn eigen films en de geest van Leonardo da Vinci ronddoolden.

Schaduwen
De twee indrukwekkendste films van het festival waren gefilmd in het zwart-wit waarin de schaduwen van de cinema tot leven komen. Pedro Costa’s hypnotiserende portret van zangeres/actrice Jeanne Balibar ne change rien (Quinzaine) flikkerde futuristisch en expressionistisch op in kaarslicht. Het zwart-wit van Michael Haneke’s das weisse band deed de enge kindertjes die hij filmde extra blond en blauwogig uitkomen. En denk trouwens maar niet dat de eindeloze autorit naar de heart of darkness in Brillante Mendoza’s briljante exploratie van Filippijnse doodseskaders in kinatay in real time en met natuurlijk licht is opgenomen. Hij bouwde een enorme lichtstellage op de auto en nam elke avond slechts een paar minuten op.

Sterren
Hollywood was zo goed als afwezig op deze Cannes-editie. Iedereen had het maar over Brad Pitt en Quentin Tarantino die voor de première van inglourious basterds over de rode loper zouden gaan. Voordat ze er waren. Toen ze er waren. En toen ze alweer weg waren. En gelukkig kwam Angelina Jolie ook mee. Jim Carrey was in town om a christmas carol te promoten en zorgde voor een verrassingsoptreden bij de Quinzaine waar hij al tongzoenend met Ewan McGregor was te zien in i love you phillip morris.

Aankopen
De Nederlandse distributeurs speelden op veilig. Het merendeel van de competitiefilms was al voor het festival aangekocht en zal dus gewoon later in de filmtheaters te zien zijn. Cinéart, Filmfreak en Filmmuseum durfden het avontuur aan en kochten tijdens het festival de latere Un Certain Regard-winnaars samson and delilah (Camera d’Or), dogtooth (Prijs UCR) en politist, adjectiv (Juryprijs UCR en FIPRESCI-prijs).

DL

Distributietitels Cannes 2009

In première in Cannes en verwacht in de Nederlandse filmtheaters:

A-Film
precious — Lee Daniels (Un Certain Regard)

BFD
l’armée du crime — Robert Guédiguian (Buiten competitie)

Cinéart
fish tank — Andrea Arnold (Competitie)
looking for eric — Ken Loach (Competitie)
ne te retourne pas — Marina de Van (Buiten competitie)
rien de personnel — Mathias Gokalp (Semaine de la Critique)
samson and delilah — Warwick Thornton (Un Certain Regard)
the time that remains — Elia Suleiman (Competitie)
das weisse band — Michael Haneke (Competitie)

Cinemien
un prophète — Jacques Audiard (Competitie)
vincerre — Marco Bellocchio (Competitie)
j’ai tué ma mère — Xavier Dolan (Quinzaine des Réalisateurs)

Contact/Filmfreak
altiplano — Peter Brosens & Jessica Woodworth (Semaine de la Critique)

Disney
up — Peter Docter (Openingsfilm)

Filmfreak
dogtooth — Yorgos Lanthimos (Un Certain Regard)

Filmmuseum
politist, adjectiv — Corneliu Porumboui (Un Certain Regard)
the read shoes — Powell & Pressburger (rerelease gerestaureerde versie) (Cannes classics)
les vacances de monsieur hulot — Jacques Tati (rerelease gerestaureerde versie) (Cannes classics)
visage — Tsai Ming-liang (Competitie)

Paradiso
bright star — Jane Campion (Competitie)

RCV
the imaginarium of dr. parnassus — Terry Gilliam (Buiten competitie)

UPI
inglourious basterds — Quentin Tarantino (Competitie)
drag me to hell — Sam Raimi (Buiten competitie)

Wild Bunch
antichrist — Lars von Trier (Competitie)
coco chanel & igor stravinsky — Jan Kounen (Slotfilm)
enter the void — Gaspar Noé (Competitie)
spring fever — Lou Ye (Competitie)
de helaasheid der dingen — Felix van Groeningen (Quinzaine des Réalisateurs)

Foto’s Angelique van Woerkom

Stand van zaken bij het ter perse gaan van deze Filmkrant. Wijzigingen voorbehouden.

Lees ook op filmkrant.nl de dagelijkse blogs uit Cannes en luister naar de guerrillapodcasts vanaf het festival.