Brett Gaylor over RIP — A REMIX MANIFESTO 2.0

Knip- en plakdocumentaire rip — a remix manifesto draait voor de tweede keer op IDFA — in een 2.0-versie waaraan nieuwe remixes werden toegevoegd. De internetgemeenschap werkte mee aan de film.

De Canadese documentairemaker Brett Gaylor hoopt op een heuse revolutie. Met rip — a remix manifesto maakte hij een vlammend pleidooi tegen het auteursrecht, dat in zijn ogen rijp is voor een ingrijpende hervorming. Want in plaats van de creativiteit van kunstenaars te stimuleren, waarvoor het auteursrecht oorspronkelijk bedoeld is, belemmert het nu juist de creativiteit van een hele generatie jonge kunstenaars.
Gaylor doelt op remix- of mash up-artiesten, die bestaande cultuur gebruiken als uitgangspunt voor nieuw werk. rip begint met beelden van half ontblote, dansende jongens- en meisjeslichamen in een club. De muziek komt uit de laptop van Girl Talk en is een feest van herkenning. The Beatles, Beyoncé, de Red Hot Chili Peppers, Girl Talk kopieert en plakt hun liedjes uit zijn iTunes bibliotheek in software waarmee hij hun fragmenten aan en door elkaar mixt.
Gaylor bouwde rip op een vergelijkbare manier op: hij gebruikte een vrachtlading aan gevonden en geremixte beelden en geluiden. Het gaat van fragmenten uit Disney tekenfilms, collages van half verlopen platenhoezen tot boekenpagina’s uit de tijd dat Gutenberg de drukpers nog maar net had uitgevonden.

Geldhonger
Harstikke illegaal, meldt Lawrence Lessing als hij in de film de beelden op Gaylors laptop ziet. Lessing is de man achter het alternatieve auteursrecht Creative Commons, dat pleit voor een vrijere beschikbaarheid en uitwisseling van culturele producten. Technische ontwikkelingen hebben er volgens deze filosofie voor gezorgd dat het officiële auteursrecht achterhaald is. Op internet kan iedereen tegenwoordig immers nieuwe muziek en films creëren door bestaande werken te downloaden, te remixen en weer te uploaden.
"Het informatietijdperk draait om het kopiëren van de ideeën van anderen", zei Gaylor eind vorig jaar op IDFA, waar rip — a remix manifesto in wereldpremière ging. "Probleem is dat de huidige wetgeving voor platenmaatschappijen en filmproducenten de snelste manier is om hun geldhonger te stillen. Daarom negeren ze Creative Commons en willen ze niet overstappen op businessmodellen waarin de betaling op een andere manier geregeld wordt."
Toch ligt daarin volgens hem de enige oplossing. Gevestigde mediabedrijven zouden peer-to-peer netwerken beter in hun eigen voordeel kunnen gebruiken in plaats van ze te criminaliseren. Gaylor: "Richt een belangenorganisatie op die een bedrag vordert bij alle mensen die films en muziek van elkaars computers downloaden. Registreer vervolgens het aantal downloads en verdeel het geld naar rato over de rechthebbenden. Het is hun enige kans. Of willen ze dat alle jongeren straks met een strafblad rondlopen?"

Remix platform
Gaylor sluit met rip, waaraan hij zes jaar werkte, aan bij een ‘Web 2.0’-benadering van documentaire maken. Hij regisseerde de film niet in zijn eentje, maar schakelde de hulp in van de internetgemeenschap. Daarom spreekt hij van de ‘eerste open source documentaire’.
De regisseur schat dat er via zijn website ongeveer duizend mensen een bijdrage leverden. Hij bood de scènes die hij zelf filmde, zoals interviews en shows van Girl Talk, aan om te remixen. Maar internetters konden ook hun eigen beeld- en geluidsmateriaal insturen. "Ik nam vaak het initiatief. Dat is belangrijk bij dit soort publieksparticipatie, dat de maker de conversatie begint. Anders weet niemand wat de bedoeling is en gebeurt er helemaal niets."
De respons van deelnemers, zowel professionele filmmakers als amateurs, liep sterk uiteen. Het ging van het sturen van foto’s tot het maken van een complete remix over de geschiedenis van de remix. Garantie dat inzendingen een plaatsje kregen in de documentaire was er echter niet. "Ik had het laatste woord", geeft Gaylor aan.
Gaylor lanceerde begin dit jaar een vernieuwde versie van zijn website. Die moet de komende jaren uitgroeien tot een sociaal platform voor documentairemakers. "Een plek waar ze elkaar ontmoeten en beeldmateriaal uitwisselen, eventueel met het publiek. Het moet ook een archief worden voor beelden die nu op de plank blijven liggen. Regisseurs die een shot uit China of India nodig hebben, hoeven niet in het vliegtuig te stappen. En alle bezoekers kunnen remixes maken met de beelden op de site, waardoor er steeds weer nieuwe films en nieuwe versies van films ontstaan. We leven meer dan ooit in een remixcultuur."
Op IDFA draait dan ook een 2.0-versie van rip, nadat de 1.0-versie vorig jaar de publieksprijs won. Gaylor: "Dat is één van de leuke dingen van een open source documentaire. Hij is eigenlijk nooit af. Er blijven nieuwe versies komen omdat mensen de film of delen eruit remixen."

Niels Bakker

De website van het Open Source Cinema Project: opensourcecinema.org. rip — a remix manifesto is daar volledig te bekijken én te remixen.
De Filmkrant sprak Brett Gaylor vorig jaar op IDFA.