3 to watch

Van de genomineerden voor de Tuschinski Award voor beste afstudeerfilm van de Filmacademie blijven er twee dichtbij huis en zoekt er één geïsoleerd gebied op.

Niels van Koevorden over winterslaap in lukomir
Het geïsoleerde bergdorpje Lukomir in Bosnië-Herzegovina is door sneeuwval zes maanden van het jaar afgesloten van de buitenwereld. Documentairemaker Niels van Koevorden streek er drie maanden neer om er met scherp oog te filmen hoe de elf dorpsbewoners het buiten het toeristenseizoen redden. Lukomir is het laatste Bosnische dorpje dat nog in oude staat is en wordt dan ook bezocht door allerlei dagjesmensen. Niels van Koevorden: "Het dorp is in de oorlog niet platgebrand, de Serviërs moeten hebben gedacht: ‘laat die paar moslims maar zitten’." Maar zodra de winter invalt, en die duurt lang, moeten de bewoners het met elkaar zien uit te houden. "Er is daar één weg van 15 kilometer die doodloopt bij het ravijn in Lukomir. Het dorp loopt tegenwoordig leeg, het zou zomaar kunnen dat de oude vrouw uit de documentaire de enige is die achterblijft. Men heeft de dorpsbewoners nu wijsgemaakt dat het goed is om de weg te asfalteren maar er is helemaal geen geld om de weg sneeuwvrij te maken. Dus de dorpsbewoners verwachten daar veel te veel van, een goed onderwerp voor een documentaire. Deel 2 hoop ik dus ook te maken.
"De bewoners leven er prima naar hun eigen standaard, maar zodra een andere standaard zijn intrede doet, wordt iedereen ontevreden. De oude man weet niet beter, maar de jongeman uit het dorp wordt helemaal gek van alles wat hij niet heeft. Toen het pad naar het dorp tien jaar geleden is verhard, moesten ze pas met geld omgaan. De oude vrouw had nog nooit bewegend beeld gezien, totdat we afgelopen juli terugkeerden om onze film op een beamer te laten zien in het dorp, in het pikkedonker met uitzicht op het ravijn."
Momenteel is Van Koevorden bezig met "een plan dat zich ook in Bosnië afspeelt. Ik ga een film maken over de stad Sarajevo. Mensen daar leven in een stad die niet meer is wat het geweest is en nog lang niet is wat het worden zal. Dat vacuüm fascineert me en daar wil ik graag iets van blootleggen."

winterslaap in lukomir zal op 28 november worden uitgezonden door HUMAN.

Lizette Mataheru over rumah tua
Oma Au woont al vijftig jaar in een rijtjeshuis in het Groningse Foxhol en wil nog één keer terug naar haar vaderland, de Molukken. Haar grootste wens is om dat te doen met haar kleindochter Lizette Mataheru, die ook filmmaker is. Mataheru, regisseur van rumah tua, ziet haar film als een mentale reis, want de fysieke reis naar de Molukken laat ze in haar mooie documentaire niet zien, alleen de voorbereidingen. Haar oma vertelt in rumah tua dat ze in de jaren vijftig als vrouw van een ontslagen KNIL-soldaat helemaal niet wist waar ze vanuit de Molukken naartoe zou worden gebracht. Ze dacht dat ze naar Nieuw-Guinea zou worden verscheept. Eenmaal aangekomen in een winters Groningen, dacht ze dat de bomen waren opgedroogd. De Molukse gezinnen werden ondergebracht in voormalige joodse kampen. Er was haar beloofd dat ze wel weer terug zou gaan naar haar vaderland, maar dat is er nooit van gekomen. Nu woont oma al decennialang in een Gronings dorp waar de oer-Hollandse buurman — in een droogkomische scène vol spraakverwarring — haar tien eieren komt brengen. In haar koffer pakt ze Chinese kippensoep van Knorr in. Wat er door oma’s hoofd speelt, wordt beetje bij beetje duidelijk.
"Ik wilde het Indisch zwijgen doorbreken", zegt Lizette Mataheru. "Ook mijn toelatingsfilm ging over mijn oma. De andere films die ik heb gemaakt draaiden om de spullen die na het overlijden van een dierbare moeten worden weggedaan. Ik maak graag films over het willen vasthouden van het verleden, en over heimwee.
"Ik filmde rumah tua op HD met een vaste lens, wat lastig is omdat je niet kunt inzoomen, maar ik wilde dat per se omdat ik zo de achtergrond onscherp kon houden, waardoor mijn oma geïsoleerd in de omgeving zit, letterlijk en figuurlijk." Een technische keuze die inhoudelijk gemotiveerd is dus.
Mataheru komt zelf ook in beeld. "De dubbelrol van regisseur en kleindochter op de set was soms lastig. Ik moest er door anderen van worden overtuigd dat ik mezelf in de film kon laten zien."
Mataheru is ook vj, waarbij ze eigen geschoten documentaire beelden gebruikt. Ze liep eerder stage bij Kim Longinotto, die grote indruk op haar maakte. "Van haar leerde ik dat je anderen een stem kan geven en dat je het klein moet houden."

rumah tua zal op 21 november worden uitgezonden door de VPRO.

Foto: Oscar Verpoort

Eché Janga over mo
Subtiel laat de korte fictiefilm MO zien hoe een vriendschap tussen twee vrienden in een Amsterdamse buitenwijk langzaam kan veranderen. Het leven trekt hen uit elkaar door verschil in ambities. De één zit in het criminele circuit, de ander heeft schrijfaspiraties, maar heeft vooralsnog een suf baantje als nachtwaker in een kantoor. De breuk blijft onuitgesproken in dit onafgeronde verhaal, maar aan de tijd van pleintje, bankjes en loze ritjes lijkt toch echt een einde te komen. Spel en camerawerk zijn uitstekend in deze beste fictiefilm van lichting 2010. 
mo is de verfilming van een autobiografisch scenario van Sammy Reijnaert, die hiermee in de scenariorichting afstudeerde. Regisseur Eché Janga: "Ook al is het niet mijn idee, ik herkende er veel in. Ik wilde dat de acteurs echte vrienden werden om ze geloofwaardiger te laten spelen. En dat gebeurde. Volgens mij voel je hun vriendschap en hun verwijdering nu beter. Ik wilde de authenticiteit ook verhogen door sommige scènes documentair te filmen op pleintjes in Slotermeer en Osdorp.
"Dit is de derde film in de geschiedenis van de Filmacademie die op 35mm is gedraaid. Weinig mensen bij de Filmacademie dachten dat het ons zou lukken om op 35mm te draaien maar we hebber ons niets van die scepsis aangetrokken. Ik laat me niet zo snel van de wijs brengen. Ik film omdat ik de gebeurtenissen graag naar mijn hand zet.
"Ik maakte zes jaar geleden met twee vrienden in Ierland de speelfilm onderdanen, zonder enige ervaring — achteraf onbegrijpelijk dat het is gelukt. Met die film deed ik toelating voor de Filmacademie. onderdanen is nu, zes jaar later, bijna af en ik wil hem graag laten uitbrengen."
Momenteel is Eché Janga bezig "om samen met Sammy Reijnaert een One Night Stand-idee leven in te blazen waarvoor we twee weken naar Zweden zullen gaan op een roadtrip. Verder ben ik NPS-kortjes aan het schrijven."

mo zal op 24 oktober worden uitgezonden door de VPRO

Foto: Marc de Leeuw

Alle eindexamenfilms zullen op het Nederlands Film Festival te zien zijn. De Tuschinski Award wordt op vrijdag 24 september uitgereikt.

Mariska Graveland

More to watch
‘Van pixel tot pluis’ heet het programma van Re:visie, het meer experimentele, altijd spannende onderdeel van het Nederlands Film Festival. De bijzondere animatiefilm de wondertuin van Sander Haccou kijkt met de blik van een ruimtereiziger naar de vreemde kostgangers op onze planeet: een aap die in een poel springt, de paus als decorstuk, de gasten van Oprah Winfrey en een zingende Michael Jackson. Het levensgrote ruimteschip uit de film, de Fuck It, is te zien in een installatie. De bezoeker kan zich hierin net als de hoofdpersoon, tijdreiziger Stuck, in een baan door de kosmos wanen, met een blikje rode Fernandez in zijn hand.
Verder te zien is everytime van Persijn Broersen & Margit Lukács, en het mooie white swan van Sil van der Woerd, waarin Lolly Jane Blue te midden van gigantische raderen een lied zingt terwijl een prachtige suikerspinjurk om haar lichaam groeit.
In collision van Michiel van Bakel drinken twee naakte vrouwen uit een kruik terwijl het beeld vervormd en uitgerekt wordt alsof het een vierde dimensie is. Van Bakel laat ook twee getufte wandtapijten zien, voortgekomen uit de pixels van collision.
Ook zijn er live performances van Telcosystems, TokTek en Optical Machines. Telcosystems brengt Mortals Electric, TokTek heeft een live alter ego op het grote doek en Optical Machines speelt (SHIFT). Jonge mediakunstenaars Merlijn van Eijk en Evelien Lohbeck presenteren hun installaties Insemination en Sub/Objective Shadows waarin zij een spel spelen met de verwachtingen van de bezoeker. (MG)

Re:visie, van 22 t/m 29 september op het Nederlands Film Festival in Utrecht.