Focus: De wereld volgens Fassbinder
Angst essen Seele auf
Net als Bob Marley zou Rainer Werner Fassbinder dit jaar 75 jaar zijn geworden. Zou, want door drank en drugs werd hij niet ouder dan 37. In zijn korte leven maakte de doorgesnoven maar geniale workaholic 42 (!) films. Filmtheater Rialto vertoont er tot eind maart zeven als hommage aan de filmmaker die graag zout in Duitse wonden wreef.
“Ik wil voor de cinema zijn wat Shakespeare was voor het theater, Marx voor de politiek en Freud voor psychologie: iemand na wie niets is zoals het was”, stelde Fassbinder ooit over zijn ambitie in de filmwereld. Nee, door bescheidenheid werd hij niet geplaagd. Prettig gezelschap was de zelfverzekerde driftkikker en egocentricus ook al niet. Maar wat een filmmaker! Fassbinder had veel te melden over het Duitse heden en verleden, maar misschien nog meer over menselijke relaties. Die draaien in zijn universum altijd om machtsverhoudingen. Belangeloze liefde en altruïsme zijn onbestaanbare begrippen in Fassbinders films.
Rialto toont met zeven films Fassbinders sombere – of realistische? – blik op de menselijke soort. In Faustrecht der Freiheit (1975) wordt een sloeber die een half miljoen wint door een sluwe kerel uit een welgesteld milieu financieel uitgekleed. In Angst essen Seele auf (1974) torpedeert de bekrompen omgeving van een weduwe haar liefdesrelatie met een Marokkaan. Die bitteren Tränen der Petra von Kant (1972) toont in een notendop Fassbinders opvattingen over liefde: een relatie tussen twee vrouwen smoort in verstikkende afhankelijkheid en eenzaamheid.
Hoe Fassbinder over het morele gehalte van het naoorlogse Duitsland dacht, is te zien in de drie films die bekend staan als de Bondsrepubliek Duitsland (BRD)-trilogie. In Die Ehe der Maria Braun (1979) gebruikt een vrouw seks om carrière te maken. Ze noemt zichzelf spottend “de Mata Hari van het Wirtschaftswunder”. In Lola (1981) wordt een onkreukbare ambtenaar meegezogen in een sfeer van corruptie, hypocrisie en financieel gewin. En Die Sehnsucht der Veronika Voss (1982) toont de ondergang van een actrice uit het Derde Rijk, die door haar morfineverslaving een makkelijke prooi is voor gewetenloze chantage.
Ook te zien tenslotte is het tweedelige Welt am Draht (1973), het futuristische buitenbeentje in Fassbinders oeuvre over een man die ontdekt dat de werkelijkheid één grote illusie is. Best mogelijk, maar Fassbinders films ogen en voelen verdomd realistisch.