Focus: Voorloper van de videoclip

Iedereen weet wat een juxebox is, het tot in de jaren zestig populaire apparaat waarin je een muntje gooide om een liedje af te spelen van een singletje. De Scopitone is veel minder bekend. Wie wil weten wat dat voor apparaat was, moet 20 januari filmhuis Cavia bezoeken.

Eigenlijk logisch dat er na de juxebox, waarmee je alleen muziek kon horen, een apparaat werd ontwikkeld dat muziek én bewegend beeld liet zien. Daarbij denken we nu aan videoclips, het promotiegenre dat groot werd door het in 1981 opgerichte tv-station MTV, dat non-stop videoclips uitzond. Vergeten is de Scopitone als voorganger van de videoclip.

De geschiedenis van deze film-juxebox gaat terug naar de Amerikaanse jaren dertig van de vorige eeuw. Daar ontwikkelden een paar slimme jongens het apparaat Panoram, dat na inworp van een munt een muziekfilmpje toonde op een scherm. Daarmee was de uitvinding van de juxebox met bewegend beeld een feit. Twee Franse ontwerpers perfectioneerden de Panoram en noemden hun film-juxebox Scopitone. Anders dan de Panoram, waarin acht 16mm zwart-witfilmpjes zaten waaruit je niet kon kiezen, kon je bij de Scopitone kiezen uit maar liefst 36 kleurenfilmpjes. Vanaf het begin van de jaren zestig stonden er Scopitones in bars, maar ook in publieke ruimtes als treinstations. In Frankrijk, Engeland en Duitsland was het apparaat een groot succes, maar eind jaren zestig verdween het door concurrentie van de televisie, die ook muziekfilmpjes begon uit te zenden.

Filmhuis Cavia wekt 20 januari de Scopitone tot leven met originele Scopitone-filmpjes uit de jaren zestig. Te zien zijn bekende zangers en zangeressen uit die tijd, zoals Sylvie Vartan, Petula Clark, Dalida, Debbie Reynolds en Bobby Vee. De avond wordt ingeleid door Scopitone-kenner Bernd Brehmer van Werkstattkino München. Na het zien van de vaak heerlijk knullige filmpjes begrijpen we waarom Susan Sonntag in 1964 in haar essay ‘Notes on Camp’ Scopitone ‘onderdeel van de camp-canon’ noemde.

Les Années Scopitones – Jukebox Movies from the 1950s & 1960s, 20 januari in Filmhuis Cavia.