Focus: Twee documentaires over watertekort en raciale ongelijkheid

Het is nog even wachten op het Holland Festival, dat 3 juni begint, maar het presenteert op streamingplatform Pepr komende week alvast twee documentaires van de Senegalees-Franse Aïssa Maïga. Above Water gaat over de gevolgen van klimaatverandering voor een dorpje in Niger. In Regard noir onderzoekt Maïga het gebrek aan diversiteit in de film- en tv-wereld.

Het Holland Festival en Pepr linken de twee films aan de zangeres en muziektheatermaker Angélique Kidjo, dit jaar associate artist op het Holland Festival. De in 1960 in Benin geboren Kidjo, die sinds 1980 afwisselend in Frankrijk en de Verenigde Staten woont, is niet zomaar een (zang)kunstenaar, maar één van de invloedrijkste Afrikaanse cultuurdragers. Time Magazine noemde haar onlangs ‘Afrika’s belangrijkste diva’. De BBC plaatste de viervoudige Grammy-winnares op de lijst van de vijftig meest iconische figuren van het continent.

Als zangeres vermengt Kidjo moeiteloos West-Afrikaanse invloeden met elementen uit de Noord-Amerikaanse R&B, funk en jazz uit Europa en Latijns-Amerika. Ze zingt in het Engels, Frans en Yoruba, de taal die onder andere in Nigeria wordt gesproken, en werkt(e) samen met een keur aan muzikanten, van het Kronos Quartet tot Alicia Keys en van Philip Glass tot Youssou N’Dour .

Het is misschien een versleten begrip, maar culturele verbinding is wat Kidjo drijft. In haar woorden: “Ik heb mijn hele carrière besteed aan het bouwen van bruggen tussen verschillende culturen, verschillende muziekstijlen en verschillende generaties, het laten zien van de diepte en de schoonheid van Afrikaanse nummers.”

Terug naar de twee documentaires. In het in een dorpje in Niger spelende Above Water volgt Maïga een jaar de veertienjarige Houlaya die dagelijks, net als andere dorpskinderen, dagelijks kilometers door een gortdroog gebied moet lopen om water uit een bron te halen. De film toont de destructieve invloed van klimaatverandering op het dorp, dat ooit vruchtbaar en groen was maar nu dor en verdroogd. De sociale gevolgen zijn immens. Zo lijdt Houlaya’s schoolleven onder haar lange dagelijkse voettocht. Ook verlaten veel bewoners, onder wie Houlaya’s ouders, noodgedwongen het dorp om elders de kost te verdienen.

Above Water zoekt het niet in grote statements en algemene uitspraken over klimaatverandering, maar laat zien wat het betekent voor zomaar een dorpje in Niger. De ironie wil dat tweehonderd meter onder het dorp een groot natuurlijk waterreservoir ligt, maar hoe het water vanuit deze diepte naar boven te krijgen? Dankzij financiële steun van een NGO loopt Above Water voor het dorp af met een happy end, maar de film maakt ook duidelijk dat overal pompen slaan om diepliggend (grond)water naar boven te halen geen duurzame oplossing kan zijn voor de klimaatverandering. Hoe meer water wordt opgepompt, zonder dat er water terugkomt, hoe droger uiteindelijk grote delen van Afrika worden.

In Regard noir ondezoekt Maïga in Frankrijk, de Verenigde Staten en Brazilië waarom er zo weinig ruimte is voor diversiteit in de film- en tv-wereld. Ze interviewt historici, sociologen, regisseurs onder wie Ryan Coogler (Black Panther) en Ava DuVernay (Selma), en acteurs waaronder Chiwetel Ejiofor en Adèle Haenel. De conclusie? Er is nog een lange weg te gaan.

Above Water en Regard noir | 1 t/m 8 mei | Pepr