Focus: Oy Vey Film 2024

Amsterdam is met Oy Vey Film een nieuw Joods filmfestival rijker. Het festival is een initiatief van de progessieve Joodse groep Oy Vey. Grenzeloos, verhalen uit de diaspora is het thema van de eerste editie, die van 2 t/m 5 mei in Kriterion wordt gehouden.

“De missie van Oy Vey is het creëren van een radicaal inclusieve, vloeiende en dynamische Joodse beweging die onze verschillen viert, inclusief de intersectionaliteit van onze identiteiten, seksualiteit, genderexpressie, achtergronden en onze gevarieerde tradities en benadering van Joods-zijn.” Aldus staat te lezen op de site van Oy Vey. De groep streeft naar een Joodse gemeenschap in Nederland “die verbinding genereert door actie en solidariteit, ritueel en vreugde”.

Die solidariteit betreft ook de Palestijnen. Zo stond Oy Vey in januari bij de Stopera zij aan zij met Palestijnse organisaties in een wake voor Gaza. Daarin werd opgeroepen tot “een onmiddellijk staakt-het-vuren, een einde aan het massale geweld tegen Palestijnse burgers en wederzijdse empathie en erkenning”.

Met een nieuw filmfestival wil Oy Vey een bijdrage leveren aan een Joodse beweging in Nederland “waarin Joods leven en Joodse vreugde centraal staan en waar verschillen gevierd worden”. Het doet dat in de eerste editie met films die de diversiteit tonen van de verschillende Joodse culturen in de diaspora. Geen toevallige keuze, want “door diaspora te omarmen als de drijvende kracht achter creativiteit dagen we hedendaagse nationalistische normen uit”.

Op het festival zijn naast een selectie korte films acht recente en oudere lange films te zien. Het festival opent met het in 1980 in een Koerdisch-Syrisch grensdorp spelende Neighbours (Mano Khalil, 2021). Daarin botst de wereld van een Koerdische schooljongen hard op die van een schoolleraar die van leerlingen pan-Arabische modelkinderen wil maken. De man slaat er op los als kinderen Koerdisch praten, vereert de grote leider Assad en preekt Jodenhaat. Zeker dat laatste leidt tot verwarring bij de Koerdische schooljongen, omdat hij zijn buren als aardige Joodse mensen kent. De Koerdisch-Syrisch-Zwitserse regisseur Mano Khalil putte voor de film uit eigen ervaringen.

Le chant des mariées (Karin Albou, 2008) toont hoe tijdens de Tweede Wereldoorlog in Tunesië de vriendschap tussen twee hartsvriendinnen, van wie de ene Joods en de ander moslim is, door nazisme en Frans kolonialisme onder druk komt te staan. In een iets dichterbij verleden speelt Peppermint Soda (1977), de debuutfilm van Diane Kurys. De film volgt twee tienerzussen van gescheiden ouders in het begin van de jaren zestig in Frankrijk. Beiden zitten op een particuliere meisjesschool, maar als Frankrijk in de greep raakt van sociale onrust en politieke protesten wordt een van de zussen steeds meer politiek bewust. Dat is één aspect van de bitterzoete coming of age, het andere is de kloof tussen een rigide volwassen Joodse wereld en de ontdekkingswereld van tieners.

In My Polish Honeymoon (Élise Otzenberger, 2018) reist een in Parijs wonend Joods stel, dat Poolse familiewortels heeft, als huwelijksreis naar een Pools dorp, waar familie van de bruidegom in de oorlog is vermoord. De confrontatie met het verleden van de Shoah leidt tot tragische momenten, maar de kennismaking met een onbekend plattelandsleven tot komische scènes. Bijzondere animatie is er in La traversée (Florence Miailhe, 2021). De film vertelt met olie-op-glas-animatie een verhaal over een familie op de vlucht. Als de oudste kinderen van hun ouders worden gescheiden is dat het begin van een gevaarlijke reis, waarin zij van kinderen in vroegwijze adolescenten veranderen.

Naast speelfilms staan er documentaires op het programma. Daaronder The Klezmer Project (Leandro Koch & Paloma Schachmann, 2023), waarin de makers op zoek gaan naar de Oost-Europese klezmertraditie. De moeder van mijn moeder is Joods (Eden Goldberg, 2023) is een zoektocht naar manieren om het Joodse leven in Nederland niet alleen te associëren met de Holocaust, maar ook de culturele rijkdom zichtbaar te maken en te vieren. In De tram staakt! tenslotte vertellen familieleden van tramconducteur Joop IJisberg in een rijdende historisch tram over diens betrokkenheid bij de Februaristaking. IJisberg riep 25 februari 1941 zijn tramcollega’s op om te staken uit protest tegen de Duitse anti-Joodse maatregelen. Het kostte hem het leven, want hij werd gefusilleerd door de Duitsers.

Naast filmvertoningen zijn er nagesprekken met filmmakers – onder andere Mano Khalil is aanwezig – en optredens van dichters en muzikanten.

Oy Vey Film | 2 t/m 5 mei 2024 | Kriterion, Amsterdam