Focus: Mikio Naruse
Be Like a Rose!
De drie films van regisseur Mikio Naruse (1905-1969) in het Japanse verzamelprogramma Mubii Japan vorig jaar in EYE waren een grote verrassing. Een goed idee dus dat EYE nu van 12 t/m 29 januari onder de titel Mikio Naruse — onbekende meester van de Japanse cinema een twaalf films tellend retrospectief aan Naruse wijdt.
De in het Westen relatief onbekende regisseur maakte vooral in de jaren vijftig, het gouden tijdperk van de Japanse cinema, indruk met schitterende melodrama’s over hopeloze, gedoemde liefdes. Nergens lijden mensen, vooral vrouwen, aangrijpender in stilte onder intens verdriet dan in zijn films. Met als hoogtepunt Floating Clouds, een bitter romantisch en sociaal melodrama over twee Japanners die in de oorlog in Frans Indochina een vlammende liefdesaffaire beleven, waarna ze elkaar uit het oog verliezen. Als de vrouw na de oorlog de man in het verwoeste Tokio opzoekt in de verwachting dat hij met haar zal trouwen, blijkt dat hij voor de oorlog al getrouwd was. Tegen de achtergrond van de naoorlogse armoede is Floating Clouds een geweldig geacteerd, pijnlijk drama over een vrouw die weet wat ze wil en een man die weet wat hij wil als het te laat is.
Naruse maakte aangrijpende melodrama’s over gewone Japanners die achter de façade van het dagelijks leven kijken. Daarbij richtte hij de camera vooral op onafhankelijke en sterke vrouwen die worstelen met de Japanse patriarchale samenleving. Beknot door de repressieve moraal leiden ze uitzichtloze en afhankelijke levens. Anders dan in de films van Ozu berusten de personages in Naruse’s films niet in hun lot, maar voelen ze zich door de sociale en sekseongelijkheid diep ongelukkig.
Zoals alle grote Japanse regisseurs begon Naruse zijn carrière met het maken van genrefilms bij een grote studio. Zijn hoogtepunt beleefde hij in de jaren vijftig en begin jaren zestig. Het is dan ook geen toeval dat negen van de twaalf films in het retrospectief uit die periode komen. Drie vroege films tonen de ontwikkeling van Naruse van veelzijdige studiofilmer naar meester van het melodrama: Wife! Be Like a Rose! (1935), waarin een dochter haar van elkaar vervreemde ouders probeert te herenigen, The Whole Family Works (1939), waarin aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog een gezin de eindjes aan elkaar probeert te knopen en The Song Lantern (1943), over de gevolgen van de vernedering van een oudere acteur/zanger door een jonge acteur.
Als hoogtepunten in zijn latere werk gelden Floating Clouds en Late Chrysanthemums (1954), een ontroerend drama over een ouder wordende geisha die het niet aan geld maar wel aan geborgenheid ontbreekt.