Focus: Meesterlijk vertaler, ingewikkeld mens

August Willemsen ontsloot als vertaler de Braziliaanse en Portugese literatuur voor Nederland. Vijftien jaar na zijn dood portretteert de documentaire August Willemsen, de bladzij en de werkelijkheid hem. Te zien in een aantal filmtheaters en culturele instellingen.

“Bij mijn ouders thuis was er geen muziek of literatuur – helemaal niks van cultuur. Amsterdam-Zuid, de jaren veertig en vijftig. Saai, saai, saai.” Aldus de in 1936 geboren August Willemsen in een interview met Ischa Meijer in 2003. Zijn herinnering roept de deprimerende sfeer van Gerard Reve’s De avonden op.

Als Willemsen in de voetsporen van zijn vader was getreden, was hij verkoper van bioscoopreclames geworden, maar dat gebeurde niet. Hij ging naar het gymnasium, vervolgens naar het conservatorium, waarna hij uiteindelijk zijn grote liefde in de literatuur vond.

Vanaf zijn vijfentwintigste stortte hij zich tien jaar op de Portugese taal, waarna hij naam maakte als vertaler van Portugese en Braziliaanse literatuur. Ook schreef hij zelf. Zijn Braziliaanse brieven (1985), een verzameling reisbrieven, werd geprezen om de literaire kwaliteit.

Met Brazilië, waarin hij in meerdere perioden woonde, had hij een haat-liefde verhouding, vertelde hij in het interview met Meijer. “Dat land geeft me zo’n groot gevoel van vrijheid. Tegelijkertijd is het zo moeilijk om daar alleen te zijn. De Brazilianen zitten ontzettend dicht op elkaar. […] Het zijn aardige, lieve, hartelijke mensen, maar ze ergeren me ook ontzettend.”

Een uitvoerig portret van Willemsen is te zien in August Willemsen, de bladzij en de werkelijkheid van Frederieke Jochems, waarin familie en vrienden over hem vertellen. Over zijn vertaaltalent, maar ook over zijn moeilijke karakter, wat samenleven met hem niet eenvoudig maakte. Willemsen werd gedreven door onrust, die hij met drank probeerde te bezweren. Gesloopt door de alcohol overleed hij in 2007 op 71-jarige leeftijd.

August Willemsen, de bladzij en de werkelijkheid is te zien in het Ketelhuis (met Q&A met Jochems), Filmhuis De Spiegel (Heerlen), OBA (Amsterdam), Lumière (Maastricht, Q&A met Jochems), Lux (Nijmegen), Forum (Groningen), Luxor (Zutphen), Kunstenhuis Bilthoven en Teatro Munganga (Amsterdam). Info bij de theaters.