Focus: InScience Film Festival maakt je slimmer

Hoe minder kennis, hoe steviger meningen over van alles en nog wat, lijkt het motto van veel mensen. Maar niet van InScience, International Science Film Festival Nijmegen, dat van 6 t/m 10 november in filmtheater Lux zijn eerste lustrum viert. Het festival, dat wetenschapsfilms vertoont, maakt je slimmer.

Onzinmeningen zijn er genoeg in de wereld, maar die vind je niet bij InScience, dat met films en debatten een brug slaat tussen wetenschap en samenleving. Dat is hard nodig in een tijd waarin wetenschap volgens sommigen ‘ook maar een mening’ is. Nee, we noemen geen namen van politici. Vijf jaar geleden begon InScience kleinschalig als een test om te achterhalen of er belangstelling was voor een wetenschapsfilmfestival. Die was er en het festival groeide in de afgelopen jaren als kool. Op het programma staan dit jaar vijftig films, waaronder 22 in de competitie. De films strijden om de NTR Kennis van Nu Award en om de dit jaar voor het eerst uit te rijken InScience Jury Award.

Het festivalthema dit jaar is genetische modificatie, een onderwerp waarover iedereen een niet per se op kennis gestoelde mening heeft. De openingsfilm is Human Nature (Adam Bolt, 2019), een documentaire over de mogelijkheden en gevaren van crispr-cas, de techniek die ingrepen in ons dna mogelijk maakt. Crispr-cas kwam eind vorig jaar negatief in het nieuws doordat een Chinese wetenschapper met deze techniek het dna van een pasgeboren tweeling had veranderd. Vóór de vertoning van de film is er een gesprek tussen wetenschappers over genetische modificatie.

Over de toekomst gaat het ook in 2040, waarin documentairemaker Damon Gamau de wereld rondreist op zoek naar technologieën om de klimaatverandering te stoppen. De hoopvolle conclusie: die technologieën zijn er al, zodat de wereld niet op een klimaatramp hoeft af te stevenen. Van een andere orde is Chasing Einstein (Steve Brown & Timothy Wheeler, 2019), over een groepje natuurkundigen dat sceptisch is over Einsteins relativiteitstheorie en aan een nieuwe zwaartekrachttheorie werkt. In dit kader debatteren ook twee wetenschappers over de vraag of Einsteins relativiteitstheorie tekort schiet.

Dat zonder bewijsstukken geschiedenissen van mensen kunnen worden uitgewist, was de drijfveer van historicus Emanuel Ringelblum om in de Tweede Wereldoorlog het gettoleven in Warschau vast te leggen. Met anderen legde hij een geheim archief aan van dertigduizend brieven, foto’s en andere documenten. Het archief levert onweerlegbaar het bewijs van de oprichting en de vernietiging van het getto door de nazi’s. Van de 350.000 Joden in het getto overleefden nog geen tienduizend de oorlog. Over Ringelblum en het gettoarchief gaat de documentaire Who Will Write Our History (Roberta Grossman, 2018). De vertoning van de film gaat, zoals bijna alle films op het festival, gepaard met een lezing, in dit geval over het verhaal achter het archief.

Een illustratief voorbeeld van de patriarchale kunstgeschiedenis is het levensverhaal van de Zweedse schilderes Hilma af Klint (1862-1944), die eerder dan de bekende pionier van de abstracte kunst Vassily Kandinsky abstracte schilderijen maakte. Bijna tweehonderd van haar schilderijen lagen tot dertig jaar na haar dood opgeslagen op een zolder. Pas in de jaren tachtig van de vorige eeuw werd haar oeuvre internationaal ontdekt. De documentaire Beyond the Visible – Hilma af Klint (Halina Dyrschka, 2019) gaat over Klints leven en werk en de genegeerde rol van vrouwen in de kunstgeschiedenis.

InScience doet meer dan films vertonen. Onder de titel Big Ideas houden wetenschappers boeiende betogen over hun vakgebied. Zoals Britt Wray, de schrijfster van Rise of the Necrofauna, over de mogelijkheden en gevaren van de pogingen om uitgestorven soorten weer tot leven te wekken. Han Brunner, hoogleraar menselijke en moleculaire genetica en de ontdekker van het ‘agressie-gen’, praat over de toekomstige (on)mogelijkheden van gentechnologie. Wie meer wil weten over het mysterie van zwarte gaten, moet naar het betoog van Heino Falcke, hoogleraar astrodeeltjesfysica. Ook praten op het festival filmmakers en wetenschappers met elkaar over de mogelijkheden van film in het overbrengen naar een groter publiek van wetenschappelijke kennis. Al is dat voor sommige mensen niet nodig, omdat ze alles al weten. Nee, zoals gezegd noemen we geen namen.

InScience International Science Film Festival, 6 t/m 10 november in Nijmegen.