Focus: InScience viert de wetenschap en het leven

Hoe maak je wetenschap toegankelijk voor iedereen? Science, International Science Film Festival Nijmegen doet dat al jaren met de vertoning van wetenschapsfilms. Geen saaie, maar verbeeldingsrijke films over wetenschappelijke kennis. De zevende editie brengt onder de titel ‘Lust for Life’ een ode aan het leven.

Natuurlijk kan een wetenschapsfestival niet om corona heen, maar bij InScience gebeurt dat nu eens niet op de voor de hand liggende manier. De spanning tussen wetenschappelijke kennis en irrationele overtuigingen, zoals die speelt bij het vaccineren tegen corona, zal vast wel aan bod komen op het festival, maar centraal staat de overlevingsdrang en levenslust van de mens. Want de pandemie liet en laat ook zien, stellen de festivalorganisatoren, ‘hoe sterk de drang is om door te gaan, tegen de klippen op, en er gewoon iets van te maken’ en ‘hoe toegewijd we zijn aan elkaar en het leven om ons heen’.

Wie nu denkt dat InScience een festival is van verblinde positivo’s die de werkelijkheid niet willen zien, hoeft niet bang te zijn. Het thema ‘Lust for Life’ is geen aanmoediging om met de ogen dicht op een rommelende vulkaan te dansen, maar om te kijken wat er nodig is om levenslustig in het leven te kunnen staan. De coronacrisis onderstreepte nog eens dat fysiek en mentaal welbevinden daarvoor essentieel zijn. Maar ook dat daar een gezonde balans tussen mens, dier en milieu voor nodig is . Kortom, op het festival draait het om gezondheid in brede zin: van de mens, maar ook van de aarde. En daar komt de wetenschap om de hoek kijken, want die speelt, in de woorden van de organisatoren, ‘een essentiële rol in het zorgen voor een gezond(er) leven’.

Tot zover de context van de zevende editie van InScience. Concreet vertoont het festival van 10 t/m 14 november in Lux in Nijmegen bijna twintig films. Een paar eruit gelicht. The Meaning of Hitler (Petra Epperlein & Michael Tucker) onderzoekt de erfenis van Hitler. Hoe werkt zijn invloed door op het antisemitisme en racisme in onze tijd? En waarom zijn we zo gefascineerd door hem? Man Ray and the Shakespearean Equations (Quentin Lazzarotto) laat zien dat kunst en wetenschap verrassend kunnen samengaan. De film gaat over de reeks schilderijen die Man Ray in de jaren dertig onder de titel ‘Shakespearian Equations’ over wiskundige figuren maakte.

Over de machtsverhoudingen in de mondiale gezondheidszorg gaat The Fever (Katharina Weingartner). De film gaat over de strijd tegen malaria, die nog steeds enorm veel mensen het leven kost. De film stelt dat malariamedicijnen voor veel mensen in arme landen te duur zijn, met onnodige sterfte als gevolg. Controversieel is de stelling in de film dat Afrikaanse wetenschappers uit een theeplant een goedkoop werkzaam medicijn kunnen produceren, maar dat de Wereldgezondheidsorganisatie dit medicijn niet wil goedkeuren, omdat ze de belangen van de westerse farmaceutische industrie dient. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is deze aantijging onzin en is het medicijn niet toegelaten omdat het niet werkt. Waar of niet waar, na de film wordt er gediscussieerd over de machtsongelijkheid in de mondiale gezondheidswereld.

Zijn de wereldproblemen onoplosbaar? Volgens een groep wetenschappers en grote ondernemers niet. Tien dagen zijn zij bij elkaar in het Santa Fe Instituut in New Mexico om oplossingen te bedenken. Optimisme is hun kernwoord. Dat blind vertrouwen in de wetenschap overigens niet aan te bevelen is, weten we onder andere van de geschiedenis van het westerse racisme. Antropologen en andere wetenschappers wisten zeker dat witte mensen superieur waren aan andere kleuren in de mensenwereld. Van korter geleden is de opvatting dat homoseksualiteit een geestesziekte is. Pas in 1973 verdween homoseksualiteit uit de lijst aandoeningen die Amerikaanse psychiaters hanteerden. He is te zien in Cured (Patrick Sammon, Bennett Sing). Na de film is er een talk over genderdysforie, dat in Nederland nog steeds als psychische aandoening in het beruchte DSM-handboek staat.

Over de wetenschap, vooral over misverstanden erover, gaat het in de talk ‘Wie is er bang voor de waarheid?’. Daarin betoogt cultuurfilosoof Simon Truwant dat het checken van feiten onvoldoende is als remedie tegen irrationele overtuigingen en opvattingen. Hij vindt dat in plaats van fact-checking aan truth-checking moet worden gedaan. Wie wil weten wat het verschil is, moet de talk bijwonen.

Er zijn veel meer talks op het festival, dat ook een educatief juniorprogramma heeft. Ook zijn ongeveer tien films online te zien. En InScience gaat ook op tournee. Een selectie films is tussen 15 november en 12 december onder de titel InSciene on Tour te zien in acht steden.

Het laatste woord is aan de festivalorganisatoren : ‘A science film today, keeps the doctor away.‘ Het is genoteerd.

InScience | 10-14 november | Lux, Nijmegen
InScience on Tour | 15 november t/m 12 december | LanterenVenster (Rotterdam), Kriteron en Spui25 (Amsterdam), Natlab (Eindhoven), Lumière (Maastricht), Cinecitta (Tilburg), Concordia (Enschede) en Heerenstraat Theater (Wageningen)