Focus: Hypernormaal maar niet heus
HyperNormalisation
Adam Curtis is een fenomeen. Uit honderden uren archiefmateriaal smeedt de Brit collagefilms over de (politieke) krachten in de wereld die achter de waan van de dag schuilgaan. Curtis is vooral geïnteresseerd in langetermijnontwikkelingen die sluipend onze levens veranderen. Het levert fascinerende films op, zoals The Century of the Self (2002), over het misbruik van Freuds theorieën in propaganda, reclame en marketing.
De film laat zien hoe Freuds Amerikaanse neef Edward Benrays het idee van het onderbewuste gebruikte om verlangens te manipuleren voor commerciële doeleinden. Zo erotiseerde hij als eerste het roken van sigaretten en bracht hij vrouwen aan het roken door dat te associëren met vrijheid en zelfstandigheid. Het unieke talent van Curtis is dat hij zijn denkbeelden weet te vertalen in een hypnotiserende dynamische beeldenstroom zonder dat het oppervlakkig wordt.
Decennialang maakte Curtis zijn essayfilms voor de BBC-televisie, maar sinds Bitter Lake (2015), over de wurgrelatie van het Westen met de Arabische wereld, maakt hij zijn films direct voor BBC-iPlayer. Het voordeel is dat hij zijn films daardoor zo lang kan maken als hij nodig vindt, meestal tussen de twee en vier uur. Ook de BBC is blij, want filmessays op televisie zijn kijkcijfergif.
Filmhuis Cavia vertoont 27 januari Curtis’ laatste film HyperNormalisation. Die betoogt dat vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw regeringen, financiële instellingen en technologische utopisten de burger onderdompelen in een fakewereld, waarachter de echte wereld verborgen ligt. Terwijl iedereen op zijn smartphone druk appt en leuke filmpjes kijkt, wordt achter de schermen over ons beslist.
De film leverde Curtis het verwijt op dat hij te snel complotten ziet. Dat is onterecht, want HyperNormalisation gaat niet over complotten maar over het noodlottig samenkomen van technologische en politieke ontwikkelingen, met als resultaat een wereld die niemand meer kan doorgronden. Wie geen tijd heeft om de film in Cavia te zien, kan ook thuis kijken, want Curtis heeft hem als aanhanger van vrije informatieverspreiding op YouTube gezet.