Focus: Gratis films van Belarussische filmmaker Nikita Lavretski

Humor is niet het eerste waar we bij Belarus aan denken. Daaraan heeft Nikita Lavretski geen boodschap. Het documentaire platform DAFilms vertoont onder de titel The Psychopath of Minsk zeven films van de anarchistische filmmaker.

Het is geen slecht compliment als het Franse filmmagazine Cahiers du Cinema je ‘de interessantste grappenmaker van de onzichtbare Belarussische scene’ noemt. Het omschrijft goed wat voor filmmaker de in 1994 in Minsk geboren Nikita Lavretski is. Waarbij onzichtbaar door Lavretski’s toenemende bekendheid in de internationale filmwereld steeds meer verandert in zichtbaar. Het documentairefestival DocLisboa noemde vorig jaar de samenwerking van Lavretski en actrice Volha Kavaliova, in het dagelijks leven ook elkaars levenspartners, ‘een van de levendiger en interessantere in de huidige cinema’.

Dat was naar aanleiding van A Kid’s Flick (2021), dat een half fictioneel, half documentair verslag is van het dagelijks leven van een jonge vrouw in Minsk. Overdag sluit ze zich op in haar appartement, maar ’s nachts gaat ze als een strijder de buitenwereld in, waaruit ze bloedend en onder de blauwe plekken weer terugkeert. Als drie duivelse indringers haar appartement binnendringen en de boel kort en klein slaan, overwint ze de gemaskerde griezels doordat magisch poeder haar onverslaanbaar maakt. De verwijzing naar het in elkaar slaan van demonstranten op straat door het Belarussische regime zal niemand ontgaan. In een online-introductie van de film in Lissabon droeg Lavretski de film op “aan al mijn vrienden in de gevangenis”.

Het met een mobiele telefoon opgenomen A Kid’s Flick is helaas niet te zien in het retrospectief van Lavretski op DAFilms, maar wel zeven eerdere korte en lange films. Daaronder de autobiodocu Nikita Lavretski (2019), waarin Lavretski met homemovies en ander materiaal zijn opgroeien vanaf zijn geboorte tot aan zijn zestiende levensjaar portretteert. De beelden roepen geen harmonieuze familiesfeer op, maar geven een beeld van Lavretski als een jongen met broeierige en duistere gedachten, die bekneld zit in een repressieve samenleving.

Creepy is ook de thriller Belarusian Psycho (2015), waarin een door gebrek aan erkenning gefrustreerde 21-jarige fotograaf en videomaker, die nog nooit heeft gevreeën, op zijn 22ste verjaardag ontmaagd wil worden. Hij nodigt een schoolkennis van vroeger uit, waarna als zij met twee vriendinnen langskomt de situatie ontspoort. In de (fake)documentaire Love & Partnership (2016) gaat een heterostel een weekendje bij de moeder van de jongen op bezoek, wat minder rustig en gezellig uitpakt dan gedacht. Ook de titel Sasha’s Hell (2019), over een rapper, is geen feelgood cinema. En dat geldt ook voor Drama (2019), waarin drie filmmakers terugblikken op de voorbije week. Ook in deze film, zoals in bijna alle films van Lavretski, is de scheidslijn tussen fictie en documentaire flinterdun. Beter gezegd: niet bestaand.

Wie nu denkt dat Lavretski een zwartgallige somberman is, moet op YouTube het drie minuten durende filmpje Belarusian Director Has Predicted All the Oscars Since He Was a Kid gaan zien. In een fakenieuwsfragment speelt Lavretski een man die vanaf jongs af aan elk jaar alle Oscarwinnaars goed voorspelt. Het filmpje is niet alleen grappig, maar toont ook Lavretski’s talent als inventieve editor.

The Psychopath of Minsk | Zeven films van Nikita Lavretski | Vanaf 7 februari gratis te zien.