Focus: Geschifte familie
Der Bunker
Wie denkt dat de families in Alex van Warmerdams films geschift zijn, moet Der Bunker en Grossvater van Nikias Chryssos (1978) gaan bekijken. Dat kan zondagmiddag in Cinecitta in Tilburg. De regisseur komt ook.
Dat is even wennen voor wie lieve oude opa’s gewend is in Nederlandse films. In de korte film Grossvater van de Grieks-Duitse regisseur Nikias Chryssos is een stervende opa een vuilspuiende viespeuk, die tegen zijn kleinzoon opschept over de tijd dat hij beroemd was om zijn "gigantische testikels en ijzeren lul." Ja, dat waren nog eens tijden, maar nu gaat opa dood. Het is niet anders, want leven en dood zijn nu eenmaal de thema’s in het werk van Chryssos, die van duister surrealisme houdt en een macaber gevoel voor humor heeft.
Na zes korte films in tien jaar werd het tijd voor zijn speelfilmdebuut. Dat werd Der Bunker, over een familie waarbij vergeleken het gezin in Van Warmerdams Borgman een gezelligheidsclubje is. Net als in Borgman is er een buitenstaander, in dit geval een student, die om in alle rust een scriptie te schrijven een kamer huurt bij een gezin dat in een bos een ondergronds huis bewoont. Dat er geen sprake is van het beloofde kameruitzicht op een meer — het huis ligt immers onder de grond — zou de student meteen wantrouwend moeten maken, maar naïef als hij is huurt hij de kamer. Al snel merkt hij dat er nogal wat steken loszitten aan dit gezin, dat naast de ouders uit een zoontje bestaat, dat volgens de ouders acht jaar is, maar die eruit ziet als een jaar of dertig. Het meest bizarre is dat de moeder een beenwond heeft, die Heinrich heet en kan praten. Heinrich spreekt de moeder als een orakel toe en adviseert haar. Zo dringt hij erop aan dat de student het zoontje, dat nog nooit naar school is geweest, onderwijs geeft.
Er zijn genoeg bizarre films, maar wat Der Bunker bijzonder maakt is dat het onder de gestoorde oppervlakte wel degelijk over serieuze thema’s gaat. Zoals over de druk die ouders op de schouders van hun kinderen leggen om uit te blinken. En de moeite die ouders hebben om hun kinderen los te laten. De moeder in Der Bunker geeft haar zogenaamde achtjarige zoon nog steeds borstvoeding. Ze kan het kind niet loslaten, want ze is bang om in haar eentje met haar man te leven. Chryssos laat veel aan de kijker over. Zo is het aan ons om te bepalen of het goed of slecht met de student is afgelopen. Chryssos zelf zei er in een interview dit over: "Misschien is hij een gevangene of de nieuwe huisslaaf. Of misschien is er een nieuwe familieconstructie gevormd. Misschien start er een nieuwe cirkel. Misschien heeft de student eindelijk zijn plek gevonden en is hij gelukkig dat de last om iets groots te bereiken, een groot ambitieus werk te produceren, van zijn schouders is gevallen, en hoeft hij zich nu alleen nog maar te richten op het schoonmaken van het huis."
Jos van der Burg