Focus: Angst voor de toekomst

Je kunt de angst voor de toekomst beter onder ogen zien dan ervoor te vluchten. Dat lijkt het uitgangspunt van het programma Frightening Future in Forum Groningen. In zestien dystopische films delft de mens het onderspit. In een enkel geval redt een held de wereld.

Bijna vijftig jaar geleden schetste de cultklassieker Soylent Green een zwartgallig beeld van de wereld in 2022. New York is met veertig miljoen inwoners zwaar overbevolkt en alleen rijken kunnen nog goed voedsel kopen. De rest van de bevolking leeft op gekleurde, smaak- en geurloze wafeltjes. Waar die koekjes van gemaakt zijn is een akelig geheim, dat een politieagent op het spoor komt.

Als toekomstvoorspelling slaat Soylent Green de plank mis, want het geheim in de film is grote onzin. Dat geldt voor meer dystopische films.

Allemaal onzin dus? Dat valt te bezien als je deze films niet letterlijk neemt, maar breder kijkt. Thematisch draaien dystopische films, zo tonen de zestien voorbeelden in het programma Frightening Future, altijd om ontmenselijking. De meeste tonen een repressief systeem waaruit het vrijwel onmogelijk ontsnappen is. Of ze spelen zich af in een door milieurampen onleefbare omgeving. Op zijn zachtst gezegd allemaal niet echt onvoorstelbaar in 2022.

Films in het programma waarin de wereld door vervuiling, virussen of andere apocalyptische catatrofes onleefbaar is geworden zijn Wall-E (Andrew Stanton, 2008), Silent Running (Douglas Trumbull, 1972), Twelve Monkeys (Terry Gilliam, 1995), Mad Max 2: The Road Warrior (George Miller, 1981), The Road (John Hillcoat, 2009), Waterworld (Kevin Reynolds, 1995), Spaceship Earth (Matt Wolf, 2020) en Soylent Green (Richard Fleischer, 1973).

En dan zijn er nog de films waarin de mens in repressieve maatschappijen een ellendig bestaan leidt: Fahrenheit 451 (François Truffaut, 1966), Alphaville, une étrange avonture de Lemmy Caution (Jean-Luc Godard, 1965), Metropolis (Fritz Lang, 1927; vertoond met live muziek), Blade Runner: The Final Cut (Ridley Scott, 1982), Blade Runner 2049 (Denis Villeneuve, 2017), Gattaca (Andrew Nicoll, 1997), The Trial (Orson Welles, 1962) en Robocop: Director’s Cut (Paul Verhoeven, 1987).

Wie niet alleen dystopische films wil zien, maar er ook meer over wil weten, kan terecht bij het filmcollege Dystopie in sciencefiction. Filmkenner Constant Hoogenbosch duikt met tientallen filmfragmenten in de menselijke ondergang.

Frightening Future | 3 t/m 26 september | Forum, Groningen