Focus: Ed van der Elsken en zijn verliefde camera
Het Waterlooplein verdwijnt
Hoe verder weg het verleden, hoe interessanter foto’s en documentaires erover. Vooral als ze de onopgesmukte werkelijkheid weergeven. Het werk van de in 1990 op 65-jarige leeftijd overleden fotograaf en filmer Ed van der Elsken wordt daarom alsmaar boeiender. Vanaf 4 feb t/m 21 mei kan iedereen dat vaststellen in het Stedelijk Museum bij de expositie Ed van der Elsken — de verliefde camera.
De tentoonstelling toont het fotowerk van de straatfotograaf, die kriskras de hele wereld over reisde. Van Parijs tot Tokio, van Amsterdam tot Hongkong was Van der Elsken, in de woorden van de organisatoren van de expositie, ‘op zoek naar zelfbewuste mensen, naar mooie meisjes en tegendraadse jeugd’. Het heeft een unieke collectie foto’s en films opgeleverd die een geweldig tijdsbeeld geven, maar ook tijdloos zijn in hun hommage aan buitenstaanders en de vitaliteit van de jeugd.
EYE presenteert in het kader van de expositie in het Stedelijk Museum op vijf avonden (2, 4, 10, 12 en 22 februari) een programma met Van der Elskens films. Filmen en fotograferen waren voor Van der Elsken nauw met elkaar verbonden. Kenmerkend is dat hij altijd zelf in zijn werk voelbaar aanwezig is, want fotograferen en filmen waren voor Van der Elsken vooral ook een kwestie van contact maken. De avonden in EYE zijn gegroepeerd rond thema’s. Natuurlijk is een van de thema’s ‘Ed van der Elsken en Amsterdam’, zijn geboortestad en woonplaats. Te zien zijn Een fotograaf filmt Amsterdam (1982), een portret van kleurrijke buitenbeentjes in de stad, zoals punkers, straatmuzikanten en zwervers. In Het Waterlooplein verdwijnt (1967) filmt Van der Elsken op het Waterlooplein de laatste dag van de markt, die plaats moest maken voor de aanleg van de metro.
Het thema ‘Filmende fotograaf’ telt twee films waarin Van der Elsken over zijn leven als fotograaf, filmer, geliefde en vader praat. In Welkom in het leven, lieve kleine (1964) filmt hij in de Nieuwmarktbuurt zijn leven en dat van zijn gezin, waarin een tweede kind wordt geboren. In De verliefde camera (1971) praat hij over zijn reizen. Het thema ‘Van der Elsken en tijdgenoten’ draait om de relatie van Van der Elsken met andere fotografen en filmers, onder wie Louis van Gasteren en Johan van der Keuken. Bij alle verschillen was de overeenkomst tussen hen dat zij geen afstandelijke observatoren waren, maar met beide benen in de samenleving stonden. Over Van der Elsken als vader, ten slotte, gaat het in De erfenis (Joost Postema, 2016), waarin zoon Daan, wiens geboorte Van der Elsken vijftig jaar geleden vastlegde in Welkom in het leven, lieve kleine, openhartig vertelt over de moeizame verhouding met zijn vader. Daan, die last heeft van depressies, verwijt zijn vader egoïsme, maar beseft ook dat hij misschien meer op hem lijkt dan hij zou willen.